Το Κογκρέσο είναι ένα συμβουλευτικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης που αποτελείται από εκλεγμένους εκπροσώπους τοπικής ή περιφερειακής εξουσίας,.
Τα 315 τακτικά μέλη και τα 315 αναπληρωματικά, εκπροσωπούν πάνω από 200.000 Ευρωπαϊκούς δήμους και περιφέρειες. Έτσι το Κογκρέσο, που συνεδριάζει στο Στρασβούργο προσφέρει ένα ιδεώδες φόρουμ για διάλογο όπου εκπρόσωποι των τοπικών και περιφερειακών αρχών συζητούν κοινά προβλήματα, συγκρίνουν τις εμπειρίες τους κι έπειτα προωθούν τις απόψεις τους στις εθνικές κυβερνήσεις.
Ο ρόλος του Koγκρέσου είναι σημαντικός, στην προώθηση της τοπικής δημοκρατίας. Λειτουργεί σαν επιτηρητής της τοπικής δημοκρατίας στην Ευρώπη, με εκθέσεις σχετικές με την κατάσταση της δημοκρατίας στα κράτη μέλη. Με αυτόν τον τρόπο επικυρώνει την αποτελεσματική εφαρμογή των αρχών που έχουν τεθεί στο Ευρωπαϊκό Άρθρο Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά και των βασικών αρχών της τοπικής δημοκρατίας. Επίσης, συμβουλεύει την Επιτροπή των Υπουργών και το Κοινοβούλιο του Συμβουλίου της Ευρώπης σε όλα τα θέματα τοπικής και περιφερειακής πολιτικής.
Τα βασικά αντικείμενα του Κογκρέσου είναι:
• προώθηση αποτελεσματικών δομών τοπικής και περιφερειακής διακυβέρνησης σε όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης και κυρίως στις Νέες Δημοκρατίες
• Εξετάζει την κατάσταση της τοπικής και περιφερειακής δημοκρατίας στα μέλη και στα υπό ένταξη κράτη
• Αναπτύσσει κίνητρα ώστε να βοηθά τους πολίτες να συμμετέχουν αποτελεσματικά στην τοπική και περιφερειακή δημοκρατία
• Εκπροσωπεί τα συμφέροντα της τοπικής και περιφερειακής διακυβέρνησης όσον αφορά στην διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής πολιτικής
• Ενθαρρύνει την περιφερειακή και διασυνοριακή συνεργασία για την ειρήνη την ανοχή και την αειφόρο ανάπτυξη με σκοπό να προστατεύσει τις περιφέρειές μας για τις επόμενες γενιές
• Ενθαρρύνει την θεμελίωση των Ευρω-περιοχών
• Επιτηρεί τις τοπικές και περιφερειακές εκλογές
Οι εργασίες του Κογκρέσου δομούνται ανάμεσα σε τέσσερις Καταστατικές Επιτροπές:
• Την θεσμική Επιτροπή (Institutional Committee), με αντικείμενο τις εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο της τοπικής και περιφερειακής δημοκρατίας στην Ευρώπη κι η οποία υποστηρίζεται από μια επιτροπή με ανεξάρτητους τεχνοκράτες
• Την Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας (Committee of Culture and Education), υπεύθυνη για τον τύπο, την νέα γενιά, τον αθλητισμό και τις επικοινωνίες
• Την Επιτροπή της Αειφόρου Ανάπτυξης (Committee of Sustainable Development), υπεύθυνη για περιβαντολλογικά θέματα και τον αειφόρο αστικό σχεδιασμό
• Την Επιτροπή Κοινωνικής Συνοχής (Committee of Social Cohesion), υπεύθυνη για θέματα που αφορούν την εργασία, την υπηκοότητα, την μετανάστευση, τις ενδοκοινοτικές σχέσεις, την ισότητα ανάμεσα στις γυναίκες και στους άντρες και την συνοχή.
Σημειώνεται πως στην ελληνική αντιπροσωπεία στο Κογκρέσο Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης, η ΕΝΠΕ εκπροσωπείται από τρία τακτικά και τρία αναπληρωματικά μέλη.
Μέλος του μητρώου
