Την ανάγκη ξεκάθαρων τοποθετήσεων χωρίς «κρυφά χαρτιά» και πολιτικαντισμούς από όλους τους εμπλεκομένους στο ευαίσθητο θέμα της «πράσινης» ενέργειας και της αξιοποίησης των ΑΠΕ στα νησιά ανέδειξε στην ομιλία του στην Υποεπιτροπή Νησιωτικών και Ορεινών Περιοχών της Βουλής ο βουλευτής Κυκλάδων Νίκος Συρμαλένιος. Ειδικά για το θέμα που δημιουργήθηκε μετά τις εντυπωσιακές εκδηλώσεις και κινητοποιήσεις στην Τήνο, ανέφερε ότι υπήρξε συνάντηση στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με το Δήμαρχο Τήνου και τον Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου. Η πολιτική ηγεσία υποσχέθηκε, όπως ανέφεραν οι εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τη συμμετοχή τους στην αναθεώρηση του χωροταξικού. Αυτό, όμως, γινόταν έτσι και αλλιώς, υπήρχε η γνωμοδότηση των ΟΤΑ και δεν χρειαζεται νομοθετική ρύθμιση, που προβλήθηκε και ως επιτυχία. Ο Νίκος Συρμαλένιος τόνισε ότι σαφώς η πράσινη ενέργεια αποτελεί συστατικό της πράσινης ανάπτυξης, δηλαδή της βιώσιμης, ήπιας ανάπτυξης που πρέπει να λαμβάνει υπόψη και με θεσμικό τρόπο τη λεγόμενη φέρουσα ικανότητα.
Ακολουθεί το κείμενο της ομιλίας του Νίκου Συρμαλένιου:
«Θα ήθελα να ξεκινήσω με μια παρατήρηση. Το θέμα που συζητάμε σήμερα είναι πάρα πολύ κρίσιμο και σοβαρό. Είναι ο βασικός αναπτυξιακός πυλώνας για τις επόμενες δεκαετίες. Είναι «Η πράσινη ενεργεία στα πλαίσια μιας πράσινης ανάπτυξης». Άρα, πρώτον, θεωρώ ότι έπρεπε να συζητηθεί στην Επιτροπή Περιφερειών και όχι στην Υποεπιτροπή, διότι η Υποεπιτροπή θέλει και σωστά πρέπει να ασχολείται ιδιαίτερα με τα νησιά και τις ορεινές περιοχές.
Δεύτερον, νομίζω ότι η εισήγηση, που ήταν μια πολύ εκτεταμένη και εμπεριστατωμένη εισήγηση, θα έπρεπε να έχει μοιραστεί στα μέλη της Επιτροπής τουλάχιστον τρεις μέρες πριν, έτσι ώστε να έρθουμε όλοι πιο προετοιμασμένοι. Εγώ έχω ετοιμάσει κάτι και θα σας απασχολήσω λίγα λεπτά, αλλά, από εκεί και πέρα, όμως, το ζήτημα δεν είναι απλώς να κάνουμε επιτροπές για να τις κάνουμε και να λέμε ότι συζητήσαμε τα τάδε θέματα. Το ζήτημα είναι τι βγαίνει από αυτές τις επιτροπές και πώς αυτά τα συμπεράσματα προωθούνται στις άλλες κοινοβουλευτικές διαδικασίες για να νομοθετηθούν ή στη διοίκηση. Αυτά εισαγωγικά.
Θα ήθελα να δώσω ιδιαίτερη έμφαση στην υλοποίηση των πολιτικών «πράσινης» ενέργειας στα νησιά από τη μέχρι σήμερα εμπειρία που έχουμε. Καταρχήν, είναι προφανές ότι είμαστε όλοι υπέρ της «πράσινης» και καθαρής ενέργειας, με βάση και τους στόχους της Ε.Ε. μέχρι το 2030 και με βάση το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, στα πλαίσια, φυσικά, της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, που τα τελευταία χρόνια έχει ενσκήψει όλο και πιο απειλητικά στον πλανήτη. Είναι προφανές ότι τα προβλήματα είναι παγκόσμια, ευρωπαϊκά και εθνικά, όμως χρήζουν τοπικής αντιμετώπισης, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις ιδιομορφίες.
Άλλωστε, επί Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, οργανώθηκε, σε εφαρμογή της διακήρυξης της Ε.Ε. «Καθαρή Ενέργεια για τα Νησιά», από 18/5/2017, το εναρκτήριο forum στα Χανιά στις 22 Σεπτεμβρίου 2017 και ο στόχος ήταν η επιτάχυνση αυτής της ενεργειακής μετάβασης στα νησιά της Ε.Ε., με βέλτιστη χρήση των τοπικών ΑΠΕ και των νέων τεχνολογιών. Η διακήρυξη αυτή υπογράφηκε από 14 κράτη-μέλη της Ε.Ε., μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Θα πω λίγα λόγια για την εμπειρία μας στα νησιά και ιδιαίτερα στις Κυκλάδες, από όπου προέρχομαι, γιατί πρέπει να μιλάμε ξεκάθαρα και χωρίς πολιτικαντισμούς. Δε λέω ότι η εισήγηση είχε πολιτικαντισμούς, άλλα σε κάποια θέματα που διαμείβονται αυτήν την περίοδο. Ειδικότερα, στο θέμα της εγκατάστασης των ανεμογεννητριών και ειδικότερα των λεγόμενων βιομηχανικών αιολικών πάρκων, όπως και εσείς γνωρίζετε, υπάρχει στις τοπικές κοινωνίες μια τεράστια αναστάτωση. Το είπε και η συνάδελφος πριν για τη Σαμοθράκη και όσοι συνάδελφοι και από οποιοδήποτε κόμμα μιλήσουν για νησιωτική περιοχή, θα πουν περίπου τα ίδια πράγματα για τις αντιδράσεις που υπάρχουν.
Αντιδρούν, λοιπόν, οι τοπικές κοινωνίες, οι δήμοι και η περιφέρεια διαχρονικά και με όλες τις πλειοψηφίες και όχι μόνο ο σημερινός Περιφερειάρχης, αλλά και ο προηγούμενος και εκκρεμεί εδώ και πολλά χρόνια απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ελπίζω η αλλαγή της Προέδρου και η μετάβασή της στην Προεδρία να μη φέρει κάποιο νέο πρόεδρο, ο οποίος θα δώσει έγκριση στα μεγάλα βιομηχανικά πάρκα στα νησιά. Εκκρεμεί όμως και η θεσμοθέτηση ενός νέου χωροταξικού για τις ΑΠΕ, για αυτό πριν κάπως μίλησα έντονα. Η αναθεώρηση ξεκίνησε επί Σταθάκη, καθυστερημένα θεωρώ, το Φεβρουάριο του 2019, όμως, τώρα ακούμε περίπου ότι έχει παγώσει. Να μας το επιβεβαιώσετε ή να μας διαψεύσετε.
Την προηγούμενη εβδομάδα ξέρω ότι, με αφορμή τις μεγάλες εντυπωσιακές εκδηλώσεις και κινητοποιήσεις στην Τήνο, έγινε μια συνάντηση στο Υπουργείο σας και, από ό,τι διάβασα στα δελτίο τύπου, παρευρεθήκατε και εσείς. Η συνάντηση έγινε και με το Δήμαρχο και τον Περιφερειάρχη, όπου τους υποσχεθήκατε ως πολιτική ηγεσία, τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην αναθεώρηση του χωροταξικού και βγήκαν «μετά φανών και λαμπάδων» και είπαν «μπράβο, κερδίσαμε τη συμμετοχή μας». Αυτό, όμως, γινόταν έτσι και αλλιώς. Δεν χρειάζεται νομοθετική ρύθμιση.
Γι” αυτό μιλάω για πολιτικαντισμούς, γιατί κάποιοι για να αντιμετωπίσουν τις τοπικές κοινωνίες βγαίνουν μετά από συναντήσεις και θεωρούν ότι κέρδισαν το άπαν. Επομένως, είναι σαφές ότι η γνωμοδότηση των Ο.Τ.Α. θα πρέπει να συνεχιστεί και αυτό που γίνεται μέχρι σήμερα είναι όχι αποφασιστικές επιλογές στη γνωμοδότηση αυτή, απλώς γνωμοδότηση. Πολύ σωστά το αίτημα όλων είναι, και κατά τη δική μου άποψη, η απόρριψη της εγκατάστασης των μεγάλων βιομηχανικών αιολικών πάρκων, που είχαν αδειοδοτηθεί με υπουργικές αποφάσεις και με νόμους της κυβέρνησης Σαμαρά, Βενιζέλου το 2013 – 2014.
Το συμπέρασμα που βγαίνει από όλα αυτά είναι, ότι αν θέλουμε να προχωρήσει πράγματι η αξιοποίηση των ΑΠΕ, στην οποία είμαστε σύμφωνοι αλλά με κάποιους όρους, θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχουν δύο προϋποθέσεις. Η πρώτη, να ξεκαθαρίσει ότι πριν οριστικοποιηθεί το νέο χωροταξικό αναστέλλεται η όποια περαιτέρω ενεργεία για εγκατάσταση των μεγάλων αιολικών πάρκων, μέχρι να τελειώσει το χωροταξικό. Δεύτερον, στα ευαίσθητα συστήματα των μικρομεσαίων νησιών δεν χωράνε μεγάλη αιολικά πάρκα, παρά μόνον μικρός σε αριθμό και σε μέγεθος ανεμογεννητριών, σε περιοχές που θα ορίζει το χωροταξικό με πολύ συγκεκριμένες προδιαγραφές. Εμείς στις Κυκλάδες, κάποτε, επειδή ήμουν και στο νομαρχιακό συμβούλιο, το 2008 είχαμε κάνει μια πολύ καλή συνάντηση – ημερίδα, όπου ομόφωνα όλες οι παρατάξεις δημιουργήσαμε ένα πλαίσιο προδιαγραφών, για το πώς οι ανεμογεννήτριες θα εγκαθίσταται στα ευαίσθητα αυτά οικοσυστήματα. Νομίζω, ότι πρέπει να πάρετε υπ” όψιν αυτή την απόφαση και να την εντάξετε και αυτή στα πλαίσια του νέου χωροταξικού.
Σε ό,τι αφορά τις υπόλοιπες ανανεώσιμες πηγές, προφανώς πρέπει να ισχύσουν οι διατάξεις του νέου χωροταξικού και σε αυτές, αλλά πρέπει να γίνει μια συνολικότερη προσπάθεια για προώθηση όλων των μορφών υδροηλεκτρικά, κυματική ενέργεια, σε αυτό δεν ξέρω αν υπάρχει κάποια εξέλιξη είναι καιρό που την λέμε, αλλά δεν ξέρουμε αν προωθείται κάτι, ηλιακή ενέργεια και βεβαίως η γεωθερμία. Για την γεωθερμία, επειδή προέρχομαι από την Μήλο, που έχει ένα πολύ σοβαρό γεωθερμικό πεδίο, όπως και η Νίσυρος στα Δωδεκάνησα, πρέπει να προχωρήσουμε σήμερα με τους όρους του σήμερα απορρίπτοντας λογικές του παρελθόντος. Διότι, έγιναν εγκληματικά λάθη από την ΔΕΗ, τότε την δεκαετία του ’70, τα οποία εναντίωσαν τις τοπικές κοινωνίες και συκοφάντησαν την καθαρή ενέργεια της γεωθερμίας. Για αυτό, πρέπει να γίνει διαρκής διαβούλευση με όλες αυτές τις τοπικές κοινωνίες, έτσι ώστε με πρώτη αξιοποίηση, την αξιοποίηση της χαμηλής ενθαλπίας γεωθερμία, που έχει χρήσεις και στην τηλεθέρμανση και στον τουρισμό και στην αγροτική οικονομία, θερμοκήπια κ.λπ. και στις αφαλατώσεις. Στα νησιά έχουμε εγκαταστάσεις αφαλατώσεων πολύ ενεργοβόρες.
Ακόμα, σε ό,τι αφορά τις ενεργειακές κοινότητες, τα είπαν και οι συνάδελφοί πριν, νομίζουμε ότι δεν πρέπει να πάτε πίσω. Φοβάμαι, ότι πάτε πίσω με τις διαδικασίες που έχετε επιλέξει, έχουν παγώσει κάποια πράγματα. Αυτό το θέμα των ενεργειακών κοινοτήτων, δεν είχε προλάβει η κοινωνία συνολικά να ενημερωθεί. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, μπορούν και πρέπει να αντιμετωπιστούν οι προσπάθειες που γίνονται από ορισμένα μη διασυνδεδεμένα μικρά νησιά.
Όπως αυτή της Σίφνου, που είπατε εισηγητικά, που είναι ένα προχωρημένο παράδειγμα. Ο ενεργειακός συνεταιρισμός της Σίφνου με συμμετοχή δεκάδων πολιτών, με μελέτες για εφαρμογή υβριδικού συστήματος μικρού αιολικού πάρκου τριών – τεσσάρων ανεμογεννητριών και υδατοπτώσεων με αποθήκευση ενέργειας κ.λπ. θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και να γίνει και σε άλλα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Άλλωστε υπάρχουν και άλλοι ενδιαφερόμενοι, όπως το Επιμελητήριο των Κυκλάδων που είχε καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις και για τρία – τέσσερα άλλα νησιά.
Σε ότι αφορά το θέμα της Σίφνου προσδοκούν και νομίζω ότι μπορούν να το πετύχουν, εφόσον βέβαια η ΡΑΕ -άκουσα που είπατε ότι υπάρχουν καθυστερήσεις και πρέπει να τις ξεπεράσετε και μακάρι να ξεπεραστούν γρήγορα – να εγκρίνει αυτό το σχέδιο και για να προχωρήσει μπορεί να πάρει η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι πως τελικά θα αντιμετωπίσετε όλες αυτές τις προσπάθειες; Θα υπάρξει φόβος, δισταγμός, απόρριψή τους διά της διολισθήσεως και τελικά θα πάτε πάλι στη λεγόμενη ασφαλή μέθοδο της ανάθεσης με κάθε κίνητρο στους μεγάλους παίκτες ιδιωτικής πρωτοβουλίας, γιατί μόνο αυτοί μόνο ξέρουν και μπορούν;
Καταλαβαίνετε ότι είναι πιο δύσκολο να προχωρήσουν οι συλλογικότητες, αλλά στα πλαίσια της αυτοπαραγωγής, της αυτοκατανάλωσης και της αποκέντρωσης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα ήταν πολύ μεγάλο κίνητρο για πάρα πολλές ομάδες και συλλογικότητες, αλλά και στα αστικά κέντρα να δημιουργήσουν αυτές τις ενεργειακές κοινότητες.
Φοβάμαι ότι οι εμπειρίες και οι νόμοι που έχετε προωθήσει μέχρι σήμερα για τη ΔΕΗ, τον ΑΔΜΗΕ, ΔΕΗΕ, το φυσικού αερίου, μας οδηγούν σε ένα συμπέρασμα γενικευμένων ιδιωτικοποιήσεων, που δεν βοηθάνε προς αυτή την κατεύθυνση.
Κλείνοντας, θεωρώ ότι η πράσινη ενέργεια για τα νησιά, αλλά και όχι μόνο, δεν μπορεί να είναι ξεκομμένη από τη συνολική πράσινη ανάπτυξη, δηλαδή, από την ήπια και βιώσιμη ανάπτυξη, που το σύνολο των έργων και των προγραμμάτων θα πρέπει να υπόκεινται σε έναν θεσμοθετημένο έλεγχο πέρα των περιβαλλοντικών όρων και τις λεγόμενης φθίνουσας ικανότητας.
Αυτό το λέμε πολύ ωραία όλοι στα συνέδρια, συμφωνούμε, δίνουμε τα χέρια και όταν έρχεται η ώρα αποφασίζουν κάποιοι μεγάλοι επενδυτές πεντάστερων ξενοδοχείων να πάνε στις πιο απομακρυσμένες παραλίες των νησιών μας και ξεπερνώντας με βάση τον νόμο περί στρατηγικών επενδύσεων χωροταξικά και πολεοδομικά σχέδια και προχωράνε σε μεγάλες επενδύσεις, που δεν έχουν καμία σχέση με τη νησιωτηκότητα, με το ευαίσθητο αυτό περιβάλλον που αποτελεί τον πόλο έλξης του παγκοσμίου τουριστικού προϊόντος και τα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς μας».
Μέλος του μητρώου
