Με αφορμή τα 40 χρόνια της Νέας Δημοκρατίας ήρθαν στην επιφάνεια διάφορες σκέψεις και προβληματισμοί. Είναι γνωστό ότι τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, με εξαίρεση την Αριστερά, με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας και τα αρχεία του ΚΚΕ, υπήρξαν και είναι ακόμα προσωποπαγή στη διατήρηση της μνήμης τους. Επιπροσθέτως, κανένας πολιτικός χώρος στην Ελλάδα, πλην της Αριστεράς, δεν έχει επενδύσει στο πεδίο της ιδεολογίας.
Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της κοινωνίας είναι η απουσία ιστορικής μνήμης ή η επιλεκτική μνήμη. Είναι όμως χρήσιμο και διδακτικό ο κάθε πολίτης να γνωρίζει το εκλογικό του παρελθόν και να το συνδέει με το παρόν, διδαγμένος, εμπλουτισμένος με περιπτώσεις, παραδείγματα και γνώσεις. Ας κάνουμε μια ιδεολογική ανασκόπηση στην ιστορία της Νέας Δημοκρατίας με αφορμή τα 40 χρόνια από την ίδρυση της. Η Νέα Δημοκρατία προσδιορίζεται σήμερα ως φιλελεύθερο συντηρητικό πολιτικό κόμμα, ένα από τα δύο κυρίαρχα κόμματα στο πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας μετά την μεταπολίτευση. Στο πρώτο Συνέδριό της στη Χαλκιδική το 1979 καθόρισε τις ιδεολογικές της αρχές. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής υιοθέτησε την αντίληψη του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού, του συγκερασμού δηλαδή φιλελευθερισμού και κοινωνικού παρεμβατισμού. Όπως είχε τονίσει ο ίδιος, ο ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός «αναγνωρίζει την ελευθερία της αγοράς με τη ρυθμιστική παρέμβαση του κράτους, χάρη της κοινωνικής δικαιοσύνης». Το συνέδριο της Χαλκιδικής ήταν το πρώτο που πραγματοποίησε πολιτικό κόμμα μετά τη μεταπολίτευση και για το λόγο αυτό ο Καραμανλής, κλείνοντας τις εργασίες του, είχε πει: «Θα ήθελα να εκφράσω την ευχή να μας μιμηθούν και οι αντίπαλοί μας για το καλό το δικό τους και το καλό του τόπου».
Στη συνέχεια ο Γεώργιος Ράλλης, ως πρωθυπουργός και αρχηγός της, υιοθέτησε τις αρχές του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού, αλλά έδειξε επίσης ενδιαφέρον για τις νέες ιδεολογικές αναζητήσεις στο χώρο του φιλελευθερισμού. Μη έχοντας ένα ισχυρό φιλοσοφικό υπόβαθρο για να αρθρώσει νέα πολιτική πρόταση, η Νέα Δημοκρατία, παρά την οργανωτική της προσπάθεια, συντηρητικοποιήθηκε περισσότερο με την άνοδο του Ευάγγελου Αβέρωφ στην αρχηγία της.
Η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και η έντονη ιδεολογικοποίηση της ελληνικής πολιτικής ζωής, που έδινε προνομιακή θέση στην Αριστερά ακόμα και στις εκλογικές αναμετρήσεις, οδήγησε σε ιδεολογικές αναζητήσεις στο χώρο της Κεντροδεξιάς και στην ανάδειξη του φιλελευθερισμού ως μίας ενδιαφέρουσας εκδοχής. Ποτέ όμως δεν δημιουργήθηκε μαζικό μεταρρυθμιστικό κίνημα εμφορούμενο με εκσυγχρονιστικές φιλελεύθερες τάσεις που να διατρέχει τον κεντροδεξιό χώρο. H Κεντροδεξιά δεν επένδυσε διαχρονικά ούτε στο ιδεολογικό προφίλ που πρέπει να αποκτήσει, με την εκλογή του αρχηγού ως φορέα μιας ιδεολογικής τάσης, ούτε σε συγκεκριμένη πολιτική κατεύθυνση η οποία να μετουσιώνεται σε διαμορφωμένη εκσυγχρονιστική πλατφόρμα προτάσεων. Μην ξεχνάμε ότι ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δεν εκλέχτηκε στην ηγεσία της Ν.Δ. ως μεταρρυθμιστής, αλλά ως ο μόνος άνθρωπος που μπορούσε να οδηγήσει το κόμμα στην εξουσία. Ο ίδιος όμως εκείνη την εποχή προσπάθησε και το πέτυχε ως ένα βαθμό να μπολιάσει τη Νέα Δημοκρατία με πολλά στοιχεία φιλελεύθερου ρεαλισμού, ταυτόχρονα εμπλουτισμένου με νεωτερικά στοιχεία, καθιστώντας τη Νέα Δημοκρατία εγγύηση ρεαλιστικής ιδεολογικής πλατφόρμας, ικανής να κάνει την διαφορά στην κοινωνία και να αναδειχθεί ως αντιπρόταση έναντι της Αριστεράς στο χώρο των ιδεών.
Απευθυνόμενος ο ίδιος σε κομματικό ακροατήριο το 1985 εισάγει τη «νέα πρόταση ελευθερίας», παραμένοντας πιστός στις ιδεολογικές αρχές του κόμματος αλλά δίνοντάς του πλέον σαφές ελευθεριακό χαρακτήρα . Παρά την ήττα στις εκλογές του 1985, η Νέα Δημοκρατία βρίσκει ένα στέρεο ιδεολογικό υπόβαθρο. Με το συνέδριο του 1986 ο Μητσοτάκης επιχείρησε να στρέψει τη Νέα Δημοκρατία σε πιο φιλελεύθερες κατευθύνσεις. Γι' αυτόν τον λόγο κυριάρχησαν τα θέματα ιδεολογίας, γύρω από τα οποία διεξήχθη σφοδρή σύγκρουση μεταξύ των φιλελεύθερων και των υποστηρικτών του «ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού». Η συμβιβαστική λύση που βρέθηκε ήταν η μεν ιδεολογική διακήρυξη, που εγκρίθηκε ομόφωνα, να αναφέρεται στις αρχές της Χαλκιδικής, το δε πολιτικό πρόγραμμα να κινείται προς πιο φιλελεύθερες κατευθύνσεις. Η Νέα Δημοκρατία μετατρέπεται με την πάροδο του χρόνου σε φιλελεύθερο κόμμα με επιστέγασμα τις εκσυγχρονιστικές φιλελεύθερες τομές της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Η ρεαλιστική φιλελεύθερη παρένθεση που ξεκίνησε το 1984 έληξε με την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη και με την αναδίπλωση του πολιτικού της λόγου, σε παραδοσιακότερα και συντηρητικότερα σχήματα και τοποθετήσεις, με απαρχή το 3ο συνέδριο της Χαλκιδικής το 1994.
Στη συνέχεια ο Κώστας Καραμανλής ως αρχηγός της και μετέπειτα πρωθυπουργός δίνει άλλη χροιά στο ιδεολογικό στίγμα του κόμματος, αυτό της πολιτικής στρατηγικής του μεσαίου χώρου, ισορροπώντας μεταξύ των συντηρητικών επιλογών και της φιλελεύθερης προοπτικής και ανακηρύσσοντας το «σύγχρονο κοινωνικό κέντρο».
Το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας αλλά και όλα τα κόμματα ανεξαιρέτως, πέρα από τις ιδεολογικές τους αναζητήσεις, οφείλουν να διαφυλάξουν την συλλογική τους μνήμη, σεβόμενα την ιστορική τους διαδρομή και την προσφορά στον τόπο. Η ευαισθητοποίηση των αρχειονόμων, όπως και το άνοιγμα των πολιτικών οργανώσεων προς την αρχειονομία, υπόσχονται γόνιμα αποτελέσματα για την έρευνα της σύγχρονης ιστορίας μας.
Φίλιππος Φόρτωμας, Iστορικός, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της ΟΝΝΕΔ.
Μέλος του μητρώου
