άρχισε να καλλιεργείται στο νησί στα τέλη του 19ου αιώνα. Το ντοματάκι έφερε καλλιέργειες κι ύστερα βιομηχανική ανάπτυξη.
Το Παλαιό Εργοστάσιο Τομάτας στη Βλυχάδα Σαντορίνης, ιδιοκτησίας της οικογένειας Νομικού, φτιάχτηκε πριν από επτά και πλέον δεκαετίες, αρχικά, από σαντορινιά πέτρα της γύρω περιοχής, χωρίς αρχιτεκτονικό σχέδιο, από τους εργάτες που ξεκίνησαν να το λειτουργήσουν. Την πρώτη χρονιά δούλεψε χωρίς σκεπή! Στη συνέχεια, έως το 1981 λειτουργούσε ανελλιπώς, οπότε και ο διακόπτης παρέμεινε στο off. Υστερα από 33 χρόνια σιωπής, «ανάβει» ξανά τις μηχανές του, ανοίγει τις πόρτες του κι υποδέχεται το κοινό. Το νέο Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ. Νομικός» μετατρέπεται, κατόπιν ιδιωτικής πρωτοβουλίας, σε ένα από τα πλέον σύγχρονα Βιομηχανικά Μουσεία που προσφέρει στους επισκέπτες του μία αναδρομή στο παρελθόν.
Μία ιστορική αναδρομή στον τόπο της Σαντορίνης και στις παραδόσεις της λαμβάνει χώρα στο μουσείο (που θα λειτουργεί όλο τον χρόνο), με επίκεντρο τη διαδικασία παραγωγής και επεξεργασίας σαντορινιάς ντομάτας, στον ίδιο χώρο όπου στεγάζονται από το 1945 τα μηχανήματα του παλιού Εργοστασίου. Τώρα πια ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με τις μεθόδους που ακολουθούνταν από τους ντοματοποιούς της Σαντορίνης, γνωρίζοντας παράλληλα την ιστορία του τόπου, των κατοίκων και των παραδόσεών του.
Εκθέματα
Τα εκθέματα του μουσείου (που εκτείνονται σε χώρο 2 στρεμμάτων) περιλαμβάνουν μηχανές επεξεργασίας από το 1890, παλιά χειρόγραφα βιβλία του εργοστασίου, παλιά εργαλεία, τις πρώτες ετικέτες, καθώς και οπτικοακουστικό υλικό με μαγνητοσκοπημένες αφηγήσεις ανθρώπων που εργάστηκαν στο εργοστάσιο. Η βόλτα ξεκινάει από το ρέμα. Ο ζυγιστήρας, έξω από το μουσείο, οι μηχανές διαλογής κι επεξεργασίας της ντομάτας, η «μπόλα» (η χύτρα), η κυτιοποιία έως την τελική εικόνα του προϊόντος, συμπληρώνουν την ξενάγηση. Παράλληλα, στον ιδιαίτερο χώρο του Παλιού Εργοστασίου Τομάτας «Δ. Νομικός» στη Βλυχάδα στεγάζεται το Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης (Santorini Arts Factory).
Τελεί υπό την Αιγίδα του Δήμου Θήρας και του Ετους Πολιτισμού Νοτίου Αιγαίου κι εγκαινιάζει τη λειτουργία του στις 12 Ιουλίου (οι εκδηλώσεις διαρκούν έως τις 23/8). Το πρόγραμμα του SAF εγκαινιάζεται με την παράσταση "Ο Ελλην βρυκόλακας" (12/7). Μεταξύ των παραγωγών που θα παρουσιαστούν στο νέο Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας " Δ. Νομικός" είναι οι παραστάσεις χορού της Αγγελικής Στελλάτου και της Νατάσας Ζούκα, η παιδική παράσταση "Λάχανα και Χάχανα", οι συναυλίες των Ελεωνόρας Ζουγανέλη, Φοίβου Δεληβοριά, Σαββίνας Γιαννάτου, Γιάννη Χαρούλη και το αφιέρωμα στους Πινκ Φλόιντ από τους "Λουνάτικς" (έως 23Αυγούστου). Επιπλέον θα είναι ανοιχτός προς το κοινό ο εκθεσιακός εικαστικός κύκλος με τίτλο «White, Grey and a little Red» που επιμελείται η ιστορικός τέχνης Ιρις Κρητικού. Οι επισκέπτες του Εργοστασίου θα έχουν επίσης την ευκαιρία να επισκέπτονται το ArtShop του χώρου.
Ο Δημήτριος Νομικός ξεκινά να παράγει ντοματοπολτό στη βιοτεχνία προβιομηχανικής τεχνολογίας στη Μεσαριά το 1915. Μαζί με τους συνεταίρους του φτιάχνει το 1922 στον Μονόλιθο ένα από τα πρώτα σύγχρονα εργοστάσια κονσερβοποιίας στα Βαλκάνια.Το 1945 ο Γιώργος Νομικός, γιος του Δ. Νομικού, κτίζει το εργοστάσιο στη Βλυχάδα, στο κέντρο της παραγωγικής περιοχής ντομάτας στη Σαντορίνη, δυναμικότητας πολλών κοφινιών ανά ημέρα.
Η παραγωγική περίοδος διαρκεί από αρχές Ιουνίου έως τα τέλη Ιουλίου με όψιμη ντομάτα από την περιοχή του Πύργου. Τον χειμώνα του 1953, κατά τη διάρκεια μιας νεροποντής, ο χείμαρρος στον δρόμο μπαίνει από την πόρτα της μεγάλης αυλής στο εργοστάσιο και παρασύρει στη θάλασσα προϊόντα και μηχανήματα, προσχώνοντας το εργοστάσιο μέσα σε ύψος 2,30 μέτρων με το χώμα. Τη χρονιά αυτή κτίζονται οι αποθήκες στην πάνω πλευρά της αυλής.
Το 1956 το εργοστάσιο επιβιώνει χωρίς πληγές του μεγάλου σεισμού, ενώ ο Γ. Νομικός επεκτείνει τη δραστηριότητά του και στο νησί της Κως με ένα ακόμα εργοστάσιο.Το 1971 αρχίζουν οι πρώτες εξαγωγές και η Δ. Νομικός, ανώνυμη εταιρεία πια, επεκτείνεται στην ηπειρωτική Ελλάδα με νέο εργοστάσιο στην Αλίαρτο Βοιωτίας.Το 1981, όταν πια έχει αρχίσει να αναπτύσσεται ο τουρισμός στο νησί και να γίνεται ασύμφορη η καλλιέργεια ντομάτας, το εργοστάσιο παύει τη λειτουργία του.
www.ethnos.gr
Μέλος του μητρώου
