Ημέρα Μνήμης της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού

από την ιστορική συνεδρίαση της Ελληνικής Βουλής που με το Νόμο 2193/1994 καθιέρωσε την 19η Μαίου 1919 ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού.

Ποιοι όμως είναι αυτοί οι Πόντιοι, οι Έλληνες του Πόντου;

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Ανέκαθεν η αχλή και οι μύθοι που συνόδευαν την απλησίαστη πέραν του Αιγαίου θάλασσα, με τις φοβερές τρικυμίες, τις απόκρημνες ακτές, τα μυθικά πλούτη, και τις θεϊκές δυνάμεις που την διαφέντευαν, όπλιζαν το θάρρος αλλά και τη φαντασία , την θέληση και την όρεξη των Ελλήνων θαλασσινών να την κατακτήσουν. Ο Πόντος , ο Αξενος (αφιλόξενος) Πόντος, ο Εύξεινος Πόντος των Ελλήνων, η Μαύρη θάλασσα (Kara-deniz) είναι η περιοχή που περικλείει τα βόρεια παράλια της Μ.Ασίας , την ανατολική Θράκη, την Προποντίδα μέχρι την Κολχική και την Αζοφική. Από την μυθολογία αναφαίνεται η τάση αυτή. Οι τέσσερις τελευταίοι άθλοι του Ηρακλή γίνονται στις ακτές του Εύξεινου Πόντου. Προορισμό την Κολχική του Πόντου έχει και Αργοναυτική εκστρατεία για την εύρεση του χρυσόμαλλου δέρατος.

Από τον 9ο π.Χ αιώνα οι Ιωνες της Μιλήτου θα ιδρύσουν την πρώτη αποικία στον Πόντο την ΣΙΝΩΠΗ και αργότερα μαζί με άλλους Ελληνες θα ιδρύσουν την Αμισό (Σαμψούντα), την Τραπεζούντα, την Ηράκλεια κ.α. Τα πρόσφατα λιγοστά αρχαιολογικά ευρήματα φανερώνουν παρουσία των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο από τον 13ο αιώνα π.χ. Το Ελληνικό στοιχείο των βόρειων ακτών της Μ.Ασίας έχει πρόσβαση κυρίως από τον Ευξεινο Πόντο αφού από το νότο ο ορεινός όγκος των Ποντιακών Άλπεων δημιουργούν ένα αδιαπέραστο φυσικό εμπόδιο. Η περιοχή αυτή από την αρχαία εποχή υπήρξε πεδίο έλευσης λαών και φυλών με συνεχείς πολεμικές συρράξεις και συνεχές μπόλιασμα ιδεών. Το βασίλειο του Πόντου με τον Μιθριδάτη θα είναι η πρώτη δύναμη που θα αμφισβητήσει την πολιτική και στρατιωτική δύναμη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η περιοχή θα γνωρίσει ακμή κατά την Βυζαντινή αυτοκρατορία με αποκορύφωμα τη δημιουργία μετά το 1204 της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας. Το 1453 γίνεται η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους και το 1461 η Άλωση της Τραπεζούντας. Από την εποχή αυτή ξεκινούν και οι πρώτες μετακινήσεις των ελληνικών πληθυσμών προς την Ρωσία και τον Καύκασο.

Η ΛΥΣΗ ΤΟΥ ΟΛΟΚΥΤΩΜΑΤΟΣ

Αρχές του 20ου αιώνα και με το κίνημα των Νεοτούρκων αρχίζουν οι εκκαθαρίσεις των χριστιανικών πληθυσμών που ζούν στην εκπνέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι μη τουρκικοί και μη χριστιανικοί πληθυσμοί καταπιέζονταν γι' αυτό και κάνουν προσπάθειες ανεξαρτησίας όπως έγινε με τους Ελληνες του Πόντου, της Ιωνίας, τους Αρμένιους και αργότερα τους Κούρδους. Εγραφε χαρακτηριστικά η Ρόζα Λούξεμπουργκ ότι « η Τουρκία δεν μπορεί να αναγεννηθεί σαν σύνολο γιατί αποτελείται από διαφορετικές χώρες.............Η κρίση της ιστορίας για την Τουρκία είχε πια βγεί: βάδιζε στη διάλυση». Βέβαια κάποιοι δεν ήθελαν την διάλυσή της. Μια εκπνέουσα αυτοκρατορία με αμιγή τουρκικό μουσουλμανικό πληθυσμό και με την οικονομία και το εμπόριο στα χέρια των Τούρκων, δηλαδή στα δικά τους, συνέφερε από την κατάσταση που επικρατούσε, όπου το σύνολο σχεδόν του εμπορίου και της οικονομίας το διαχειρίζονταν οι χριστιανικοί πληθυσμοί κυρίως Ελληνες , Αρμένιοι. Πρέπει να επιτευχθεί εθνική ομοιογένεια. Αρα οι χριστιανικοί πληθυσμοί πρέπει να εκτοπιστούν και να εκλείψουν. Εισηγητής του σχεδίου ήταν ο γερμανός στρατηγός Liman Fon Sanders που μαζί με τον συνταγματάρχη Moltke και τον βαρώνο Von der Goltz ήταν οι αναδιοργανωτές και εκπαιδευτές του Τουρκικού στρατού. Εκτελεστικά όργανα οι Ταλαάτ, Εμβέρ, Τζεμάλ , Μουσταφα Κεμάλ και Τοπάλ-Οσμάν. Ο ελληνικός πληθυσμός κατά τις τουρκικές αρχές αγγίζει πριν το 1914 στην Μ.Ασία, τον Πόντο, την Αν.Θράκη και την Καππαδοκία τα 2.500.000 σε σύνολο 9.500.000 κατοίκων της Οθ.Αυτοκρατορίας. Οι διώξεις στον Πόντο ξεκινούν στα 1914 όταν με νόμο οι Τούρκοι κηρύσσουν γενική αναγκαστική επιστράτευση των χριστιανικών πληθυσμών. Η δημιουργία των Ταγμάτων Εργασίας ή Ταγμάτων Θανάτου όπως τα έλεγαν οι Έλληνες (amele taburu), ήταν το προκάλυμμα για την εξόντωση χιλιάδων Ελλήνων και Αρμενίων από 15-45 ετών. Το 1916 ξεκινά το Αντάρτικο στον Πόντο. Ηταν η απάντηση των Ποντίων στην άρνηση παράδοσης όπλων και στις βιαιότητες του τουρκικού στρατού και των άτακτων Τσετών κατά τις έρευνές τους στα σπίτια . Ήταν η απάντηση των Ποντίων στην άρνηση κατάταξης στα Τάγματα θανάτου και αργότερα στην δημιουργία Ανεξάρτητης Δημοκρατίας στον Πόντο. Ένοπλα σώματα κάνουν την εμφάνισή τους κυρίως στον Δυτικό Πόντο, την Αμισό και την Πάφρα και λιγότερο στον ανατολικό Πόντο. Σημαντικές μορφές ανταρτών γράφουν ιστορία στα βουνά του Πόντου ο Βασίλης Ανθόπουλος ή Βασίλ Αγάς, Στέλιος Κοσμίδης ή Ιστύλ Αγάς, Παντελής Αναστασιάδης ή Παντέλ Αγάς, Αναστάσης Παπαδόπουλος ή Κοτσά Αναστάς, ο Ευκλείδης Κουρτίδης και πολλοί άλλοι. Σημαντικές ήταν οι μάχες με αποκορύφωμα αυτήν στο Αγιού –Τεπέ όπου ο Παντελής Αναστασιάδης με 47 αντάρτες και 2.500 γυναικόπαιδα αντιμετωπίζει χιλιάδες τακτικού τουρκικού στρατού με αποτέλεσμα το θάνατο 119 τούρκων στρατιωτών και μόνο 4 ανταρτών. Τραγική ήταν η μάχη στο Νεπιέν-Νταγ (τέλη 1917) μεταξύ Πάφρας και Σαμψούντας σε ύψος 2000 μ κοντά στην σπηλιά της Ότκαγια όπου ελάχιστοι αντάρτες με 600 γυναικόπαιδα αντιμετώπισαν ολόκληρο τουρκικό σύνταγμα και αφού τους τέλειωσαν τα πυρομαχικά άφησαν την τελευταία σφαίρα για τον εαυτό τους μη θέλοντας να παραδοθούν. Το αντάρτικο στα βουνά του Πόντου θα συνεχιστεί μέχρι τα 1923. Μοναδικές σελίδες μιας παράλληλης ελληνικής ιστορίας που δεν πέρασαν ποτέ, παρά με ελάχιστες εξαιρέσεις στα σχολικά βιβλία της Ελλάδας.

Με δεδομένη την στήριξη της Γερμανίας που είχε τεράστια οικονομικά συμφέροντα στην Τουρκία, την διπρόσωπη πολιτική της Αγγλίας, την βοήθεια της Ιταλίας , Γαλλίας και Ρωσίας οι Τούρκοι γενικεύουν τις εκκαθαρίσεις. Το έργο των Νεοτούρκων συνεχίζουν οι Κεμαλικοί. Στις 19-Μαίου 1919 αποβιβάζεται ο Μουσταφά Κεμάλ στην Αμισό (Σαμψούντα) για να ολοκληρώσει το έργο της καταστολής των επαναστατικών κινημάτων και της εξαφάνισης του Ελληνικού πληθυσμού στον Πόντο. Αφού είχε λυθεί το αρμενικό ζήτημα με 1.500.000 σφαγιασμένους σειρά είχαν οι Ελληνες , για να συνεχίσουν με τις μικρές χριστιανικές και μουσουλμανικές κοινότητες όπως τους Αραβες, Λαζούς, Κιρκάσιους, Τσερκέζους, Γεζίδες, Σύρους, Αλεβήδες, Γεωργιανούς κ.α. Εκατοντάδες χωριά καίγονται και οι κάτοικοι βιάζονται, σφάζονται και εκτοπίζονται. Η παρουσία του Ελληνικού στρατού στην Μ.Ασία από το 1919-1922 δεν καταφέρνει να εμποδίσει το σχέδιο που από το 1908 έχει εκπονηθεί.

Η βασιλική συντηρητική παράταξη πιστή στις πιέσεις του Κάιζερ με τις πολιτειακές εγκληματικές ενέργειες κατά του Βενιζέλου, με την καλλιέργεια αντιβενιζελικού μένους, τα λάθη της πολιτικής του Βενιζέλου, ο ύπουλος ρόλος των συμμαχικών δυνάμεων οδήγησαν στην γενοκτονία, το ολοκαύτωμα και την καταστροφή των Ελλήνων του Πόντου και της Μ.Ασίας, με αποκορύφωμα την καταστροφή της Σμύρνης. Είναι χαρακτηριστικός ο διάλογος που διασώζεται από τον Γρ.Δαφνή μεταξύ του πολιτικού Γ.Παπανδρέου κατά την επίσκεψή του λίγο πριν την πυρπόληση της Σμύρνης και του αρμοστή της Ελλάδας στη Σμύρνη Στεργιάδη. Ο Στεργιάδης ανακοινώνει στον Γ.Παπανδρέου την επερχόμενη καταστροφή για να δεχθεί την ερώτηση γιατί δεν ειδοποιείται ο πληθυσμός για να φύγει. Η απάντηση του Στεργιάδη ήταν: «Καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξει ο Κεμάλ , γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα». Αυτή ήταν η λόγική του Αθηνοκεντρικού κράτους που θυσίασε τον Ελληνισμό στον Ελλαδισμό. Η τελευταία προσπάθεια των Ελλήνων του Πόντου με πρόταση προς την Ελληνική Κυβέρνηση για δημιουργία Ανεξάρτητης Δημοκρατίας του Πόντου σκοντάφτει στην χαλαρή και ουσιαστικά αρνητική στάση της κυβέρνησης Βενιζέλου. Στα 1921 με την συμφωνία που υπογράφουν ο Λένιν με το Μουσταφά Κεμάλ κλείνει οριστικά την δυνατότητα βιώσιμης λύσης του Ποντιακού ζητήματος. Οι Τούρκοι αφού ολοκλήρωσαν την γενοκτονία του πληθυσμού δεν ήταν δυνατόν να αφήσουν ανέγγιχτες τις κεφάλες του Ποντιακού Ελληνισμού. Με το νομικό τέχνασμα των δικαστηρίων στήνουν ταχύτατες και συνοπτικές δίκες στην Αμάσεια τον Σεπτέμβριο 1921 όπου πάνω από 1.000 πρόκριτοι, έμποροι, συγγραφείς ιερωμένοι, εγγράμματοι αστοί απαγχονίζονται. Μεγάλες μορφές του Ποντιακού αγώνα με έντονη πολιτική δράση αναδείχθηκαν ο Νίκος Καπετανίδης εκδότης από την Τραπεζούντα, ο Ματθαίος Κωφίδης βουλευτής Τραπεζούντας, ο επίσκοπος Αμασείας Γερμανός Καραβαγγέλης, ο επίσκοπος Τραπεζούντας και μετέπειτα Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρύσανθος Φιλιππίδης, ο Βασίλειος Ιωαννίδης πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου στο Βατούμ της Ρωσίας, ο έμπορος Κων.Κωνσταντινίδης από τους πρωτεργάτες της προσπάθειας της ίδρυσης της Δημοκρατίας του Πόντου κ.πολλοί άλλοι. Από τους 750.000 περίπου Ελληνες του Πόντου 350.000 περίπου σφάζονται. 80-90.000 καταφεύγουν στην Ρωσία για να διασωθούν, ενώ γύρω στους 20.000 πρίν το 1922 και 165.000 μετά το 1922 καταφεύγουν την Ελλάδα. Οι υπόλοιποι εξισλαμίζονται αναγκαστικά. Δεν είναι λίγοι αυτοί που καταφεύγουν στην Βκαι Ν.Αμερική, Αρμενία κ.α. Από τους εναπομείναντες στον Πόντο οι περισσότεροι εξισλαμίζονται βίαια. Όλος αυτός ο δυσχιλιόχρονος πολιτισμός των Ελλήνων του Πόντου εξαφανίζεται. Ναοί, σχολεία, εμπόριο, οικονομία, αγροτική παραγωγή καταστρέφονται. Η οικονομία της Τουρκίας καταρρέει, ενώ το Ελληνικό στοιχείο ζεί το πληθυσμιακό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό του ολοκαύτωμα. [ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ]Τα μεγάλα θρησκευτικά μνημεία του Πόντου οι μονές της Παναγίας Σουμελά, Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα και Αγίου Ιωάννη Βαζελώνα θα μείνουν ερείπια για να κτιστούν νέα από τους πρόσφυγες στη Μακεδονία.

Οι Ελληνες του Πόντου που είχαν καταφύγει στη Ρωσία τόσο πρίν το 1915 όσο και μετά το 1918 ήρθαν στην Ελλάδα για να διασωθούν από τις Σταλινικές διώξεις 1937-49. Και στην Ρωσία όμως οι Πόντιοι έπαθαν πολλά, παρά το γεγονός ότι βοήθησαν με κάθε τρόπο τη χώρα αυτή. Στα γεγονότα της επανάστασης των μποσλεβίκων και ειδικά το 1919 σημαντική υπήρξε η συμβολή του Νίκου Καζαντζάκη που ως Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Περιθάλψεως επισκέπτεται τις περιοχές και σώζει περί τους 100.000 Ελληνες των περιοχών Καρς και Τσάλκας που μπροστά στον κίνδυνο να σφαγούν από την διαμάχη μπολσεβίκων και τσαρικών αναγκάζονται να φύγουν πρόσφυγες στην Ελλάδα. Πόντιοι υπηρέτησαν στο Ρωσσικό στρατό εντάχθηκαν στα επαναστατικά κινήματα του Λένιν και του Μάχνο, ενώ δύο ολόκληρα ελληνικά χωριά της Ν.Ουκρανίας που έχουν ενταχθεί στις επαναστατικές ιδέες του αγροτικού αναρχισμού του Νέστωρα Μάχνο καταστρέφονται και οι κάτοικοί του εκτελούνται από τους μπολσεβίκους. Το σχέδιο του Στάλιν που αποσκοπούσε στην εξαφάνιση των εσωκομματικών του συντρόφων Τροτσκιστών και πήρε εθνικό χαρακτήρα με διώξεις εθνικών κοινοτήτων που ζούσαν στη χώρα . Οι Ελληνες στην πρώην ΕΣΣΔ υπέστησαν εκτοπισμούς εξορίες στα ενδότερα του Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν και σε άλλες περιοχές της κεντρικής Ασίας. Συλλήψεις, κατασχέσεις, βασανιστήρια και εκτελέσεις, καταναγκαστική εργασία στη Σιβηρία.

ΑΦΙΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Με την άφιξη στην Ελλάδα, όπου δεν κατόρθωσε να φθάσει ένας αρκετά μεγάλος αριθμός προσφύγων που πέθανε από τις κακουχίες στα πλοία, αρχίζει άλλος Γολγοθάς. Κλείνονται σε πρόχειρα στρατόπεδα –λοιμοκαθαρτήρια. Ανοίγει η Μακρόνησος για να υποδεχθεί χιλιάδες πρόσφυγες, ενώ ονομαστό ήταν το στρατόπεδο στην Καλαμαριά. Εκατοντάδες πεθαίνουν τον πρώτο καιρό από τις κακουχίες και την έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Μέσα σε μια χαώδη από πολιτικής και οικονομικής πλευράς κατάσταση η επαναστατική κυβέρνηση του Ν.Πλαστήρα προβαίνει σε άμεσες ενέργειες όπως ήταν η αναγκαστική απαλλοτρίωση περιοχών για να παραχωρηθούν στους πρόσφυγες. Ο μεγαλύτερος όγκος των προσφύγων από τον Πόντο και την Μ.Ασία οδηγείται στην Μακεδονία και τη Θράκη. Αρκετοί πηγαίνουν στα νησιά του Β.Α Αιγαίου. Λίγες εκατοντάδες θα φθάσουν στις Κυκλάδες κυρίως στη Σύρα αλλά και σε άλλα νησιά όπως και στην Πάρο όπου κάνουν γνωστή στους ντόπιους και την καλλιέργεια του καπνού. Πολλές πόλεις θα επεκταθούν ενώ νέες πόλεις θα κτιστούν όπως η Νίκαια, το Κερατσίνι, ο Ταύρος, η Καλλιθέα, η Ν.Σμύρνη, η Νέα Φιλαδέλφεια, η Ν.Χαλκηδώνα, ηΝ.Φώκαια και πολλές άλλεις . Η απογραφή του 1928 θα δείξει ότι οι πρόσφυγες ανήλθαν σε 1.400.000 άτομα, χωρίς να υπολογίζονται οι θάνατοι των προσφύγων από το 1922-1928 στην Ελλάδα. Επιστρατεύονται μέχρι και δημόσια κτίρια, ναοί για την στέγαση των προσφύγων. Κατασκευάζονται άθλια παραπήγματα για να στεγάσουν τον περίσσευμα του πόνου αλλά και του θάρρους των προσφύγων. Η αντιμετώπιση των ντόπιων δεν ήταν η καλύτερη δυνατή. Είτε γιατί η αντιβενιζελική προπαγάνδα για την μικρασιατική καταστροφή έβλεπε τους πρόσφυγες ως πηγή του κακού που βρήκε την Ελλάδα, είτε γιατί έβλεπαν κάποιους άγνωστους απρόσκλητους να παίρνουν γή κοντά στη γή τους. Η αμφισβήτηση έφθανε μέχρι την άρνηση της Ελληνικότητας των προσφύγων. Τα χλευαστικά και υβριστικά επίθετα που χρησιμοποιούσαν ακόμη και κυβερνητικά στελέχη για τους πρόσφυγες όπως τουρκόσποροι, σκατοογλούδες, παληοαούτηδες είναι ενδεικτικά του κλίματος που επικρατούσε και συνεχιζόταν και στην καθημερινότητα. Είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία ενός Κυκλαδίτη του Συριανού Μάρκου Βαμβακάρη για τον τρόπο ζωής των προσφύγων. «Εμενε ο κόσμος εκεί στα βαγόνια του σιδηροδρόμου. Εμενε εκεί που είχε καμμιά αποθήκη εγκαταλελειμένη. Τσαντήρια κάνανε. Καταστροφή. Μεγάλη καταστροφή. Να μην ξαναδούν τα μάτια μας τέτοια πράγματα. Το τι τραβήξανε αυτοί οι άνθρωποι δε λέγεται. Ατιμαστήκανε, γινήκανε χάλια, χάλια,χάλια. Ασε που ήταν ατιμασμένοι από κεί από τους Τούρκους που τους καταδιώκανε. Και κατόπιν εδώ που ήρθανε τα ίδια. Προσπαθήσανε κάνανε χίλια δυο να βρίσκουν το ψωμί τους μέχρι που να βρούν ένα σπίτι να κάτσουνε. Αν ένας πατέρας είχε πέντε-έξι παιδιά και κορίτσια, άλλα άρπαγε ένας από δώ, άλλα άλλος από κεί. Καταστροφή μάνα μου. .... Και οι ντόπιοι δεν τους βλέπανε με καλό μάτι. Αλλά τους βρίζανε. Χίλια δυο. Φύγετε από δω ρε. Πηγαίνετε παρά πέρα. Δεν τους κοιτάζανε. Δεν είχαν την αγάπη να πουν για στάσου, συγγενείς μας είναι, Ελληνες πραγματικοί. Να τους αγκαλιάσουμε. Δεν έγινε αυτό το πράγμα, εγώ δηλαδή τι είδα. Μπορεί αλλού. Ήθελαν να τους κλέψουνε οι κλεφταράδες που ήταν εδώ πέρα. Να αρπάξουν ό,τι είχαν. Να τους κλέψουνε, να τους γελάσουνε. Απατεώνες».

Η αντίδραση αυτή συνεχίστηκε και το 1939 όταν Ελληνες του Πόντου που είχαν καταφύγει στη Ρωσία τόσο πρίν το 1915 όσο και μετά το 1918 ήρθαν στην Ελλάδα για να διασωθούν από τις Σταλινικές διώξεις 1937-49. Συνεχίστηκε επίσης στα 1990-1993 και μέχρι σήμερα από Πόντιους που ήρθαν στην Ελλάδα μετά τα γεγονότα της Απχαζίας-Γεωργίας με την υιοθέτηση της αχαρακτήριστης λέξης «Ρωσσοπόντιοι» και «Ρώσσοι». Την ρατσιστική αυτή αντιμετώπιση την αντιμετωπίζουν καθημερινά στο σχολείο, τη εργασία, την κοινωνική ζωή. Η διαφαινόμενη τάση εθνικής καθαρότητας των ντόπιων ελλαδιτών από το Ποντιακό και γενικά Μικρασιατικό ελληνικό στοιχείο είναι το εθνικά ψευδεπίγραφο και διαχρονικά επικίνδυνο που κατάντησε την έννοια του ελληνισμού να αυτοπεριοριστεί μόνο στο κάθε τι ελλαδικό. Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, ένα «Αουσβιτς εν ροή» όπως πολύ εύστοχα την χαρακτήρισε ο Πόντιος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βιέννης Πολυχρόνης Ενεπεκίδης υπήρξε καθολική και πολυεπίπεδη, αφού ήταν οικονομική, θρησκευτική, εκπαιδευτική και κοινωνική. Το κύμα των προσφύγων Ποντίων από τη Ρωσία το 1939 θα εγκατασταθούν στην Αττική, Μακεδονία και Κρήτη. Δημιουργήθηκαν ακατάλληλα παραπήγματα οι παράγκες. Με αγώνα και πόνο έχτισαν χωρίς καμμία βοήθεια σπίτια τα οποία χρυσοπλήρωσαν στους αετονύχηδες. Το πρόβλημα της εγκατάστασης των προσφύγων καθώς και των αποζημιώσεων σ' αυτούς προ του 1922 και μετά το 1930 δεν προβλεπόταν από τη συνθήκη της Λωζάνης στα 1923. Η συνθήκη αυτή πέραν όλων των άλλων που επεδίωκαν οι συμμαχικές δυνάμεις η κάθε μια για τους δικούς της λόγους, ταυτοποίησε και διαχώρισε αφύσικα τους πληθυσμούς ανάλογα με το θρήσκευμά τους . Ετσι όλοι οι μουσουλμάνοι θεωρούνται Τούρκοι και όλοι οι Χριστιανοί Ελληνες. Με αυτήν την ταυτοποίηση γίνεται φανερό ότι δινόταν λαθεμένη αντίληψη σε κάθε πρόβλημα που υπήρχε μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και θα αναφυόταν στο μέλλον. Με το σύμφωνο Ελληνοτουρκικής φιλίας Βενιζέλου-Μουσταφά Κεμάλ μπαίνει η ταφόπλακα στη συζήτηση για επιστροφή των προσφύγων στις εστίες τους και ταυτόχρονα δίνεται άφεση αμαρτιών στα εγκλήματα της Τουρκίας. Η μεγάλη ανταλλάξιμη περιουσία στο μεγαλύτερο μέρος της δεν δόθηκε στους φυσικούς αποδέκτες που ήταν οι πρόσφυγες και η μεγάλη οικονομική υποχρέωση της Τουρκίας που σε σταθερές δραχμές έφθανε το 1924 στο τεράστιο ποσό των 90.500.000.000 δρχ δεν δόθηκε ποτέ. Οι πρόσφυγες από την ύψους περί των 100-150.δις δρχ περιουσία που υπολογίζεται ότι κατείχαν στην Τουρκία και την Αν.Θράκη πήραν γύρω στα 7 δις. Τα υπόλοιπα δεν δόθηκαν ποτέ.

Στις δεκαετίες 1950-60 οι Πόντιοι που είχαν έρθει στην Ελλάδα θα εξαναγκαστούν να μεταναστεύσουν στην Γερμανία, Αμερική, Αυστραλία για εξεύρεση εργασίας. Υπολογίζεται ότι στα 1980 από τους 250.000 μετανάστες στην Δ.Γερμανία πάνω από 100.000 είναι Ποντιακής καταγωγής. Τα κύματα των προσφύγων από την Μ.Ασία, τον Πόντο, την Αν.Θράκη, τη Ρωσία , την Απχαζία και τη Γεωργία που ήρθαν στην Ελλάδα και που οι ανεγκέφαλοι πολιτικοί βάφτιζαν «μετανάστες» και «παλλινοστούντες» έδωσαν ζωή στη χώρα. Αναπτύχθηκε η βιομηχανία με τα φθηνά εργατικά χέρια, η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή. Μα το ποιο σημαντικό είναι ότι μπόλιασαν πολυεπίπεδα την πνευματική, κοινωνική, πολιτιστική και θρησκευτική ζωή της χώρας. Οι τέχνες, τα γράμματα, η μουσική, το θέατρο θα μπολιαστούν με φρέσκες ιδέες που έφερναν οι πρόσφυγες από τις πατρογονικές τους εστίες. Η προσφορά τους είναι τεράστια. Ειδικά το Ποντιακό στοιχείο που στο μεγαλύτερο μέρος του εντάχθηκε πολιτικά σε προοδευτικά και αριστερά κόμματα έδωσε μεγάλη ώθηση και στο εργατικό κίνημα της χώρας.

Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ

Όλα αυτά τα χρόνια οι Ελληνες του Πόντου ζητούσαν την αναγνώριση της Γενοκτονίας αφού κανείς δεν έκανε λόγο γι' αυτήν. Εγκαιρα κατέγραψαν τα ιστορικά στοιχεία των διωγμών και της Γενοκτονίας από τις πρώτες στιγμές , ενώ πλούσια ήταν τα αρχεία των αυστριακών, γαλλικών, βρετανικών, αμερικανικών αρχείων από τις αναφορές των διπλωματών που υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες. Πουθενά δεν φαινόταν όλο αυτό το υλικό. Μικρασιατική καταστροφή εθεωρείτο η καταστροφή μόνο των παραλίων της Ιωνίας και της Σμύρνης. Δεν είναι τυχαίο ότι στα σχολικά εγχειρίδια μόλις στα 1982 άρχισαν να γίνονται αναφορές στην ιστορία και τα γεγονότα των Ελλήνων του Πόντου. Τα Ποντιακά σωματεία ζητούσαν την αναγνώριση από την Βουλή των Ελλήνων που ποτέ δεν γινόταν για να μην διαταραχθούν οι σχέσεις των δύο χωρών. Η γενοκτονία έπρεπε να αναγνωριστεί όχι για εκδίκηση και καλλιέργεια εθνικιστικών και αλυτρωτικών βλέψεων αλλά για να μη σκεπάσει η λήθη την μνήμη και να μην επαναλάβει η Τουρκία τα ίδια γεγονότα σε άλλους λαούς.

Αξίζει για την ιστορία να αναφερθεί το ιστορικό της αναγνώρισης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου από την Ελληνική Βουλή. Στις αρχές του 1991 η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, που είναι αξιωματική αντιπολίτευση αποδέχεται ομόφωνα πρόταση του προέδρου της Αν.Παπανδρέου για να καταθέσει πρόταση νόμου για αναγνώριση της Ποντιακής Γενοκτονίας. Την 1/4/1992 ΜΕ ΤΗΝ ΚΥΒΈΡΝΗΣΗ Μητσοτάκη στην εξουσία 22 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ καταθέτουν πρόταση νόμου στη Βουλή των Ελλήνων, η οποία όμως δεν ερχόταν για συζήτηση. Με την αλλαγή της κυβέρνησης από τη Ν.Δ στο ΠΑΣΟΚ και συγκεκριμένα στις 24 Φεβρουαρίου 1994 επαναφέρεται η πρόταση των παραπάνω βουλευτών του ΠΑΣΟΚ και μετά από διεξοδική συζήτηση ψηφίζεται ομόφωνα από όλους. Για πρώτη φορά Ελληνική Κυβέρνηση μετά από 70 χρόνια ψηφίζει νόμο που αναγνωρίζει την Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Ο νόμος 2193/8-3-1994 έγινε νόμος του κράτους. Μετά από 70 και πλέον χρόνια και με δεδομένη την άρνηση όλων και κυρίως των συντηρητικών κυβερνήσεων να αναγνωρίσουν την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου κατορθώθηκε το αυτονόητο. Με το νόμο προβλεπόταν όχι μόνο η αναγνώριση και ο καθορισμός ως ημέρας μνήμης της Γενοκτονίας η 19/5/1919 ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στην Αμισό αρχίζοντας την τελευταία φάση του σχεδίου των εθνικών εκκαθαρίσεων του Ελληνικού στοιχείου της Μ.Ασίας, αλλά προβλεπόταν και η συλλογή, συγγραφή, μετάφραση και αποστολή όλων των ντοκουμέντων- και ήταν πολλά- για τη Γενοκτονία των Ποντίων σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς και τις διπλωματικές αποστολές. Δυστυχώς μέχρι σήμερα 14 χρόνια μετά την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου από την Ελληνική Βουλή πολλά απομένουν να γίνουν.

Η διεθνοποίηση των γεγονότων αποτελεί μονόδρομο όχι μόνο για την δικαίωση όλων αυτών των αδικοχαμένων αλλά και για την αποδοχή από μέρους της γείτονος όλων των γενοκτονιών που έχει διαπράξει. Η είσοδος της Τουρκίας στην Ε.Ε. θα πρέπει να περάσει μέσα από την αποδοχή από μέρους της των αναντίρρητων ιστορικών γεγονότων και την έκφραση συγγνώμης . H εκκωφαντική σιωπή της για την Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού και όλων των άλλων θα πρέπει να σταματήσει. Η καταγραφή των γεγονότων στα σχολικά εγχειρίδια δεν αποτελεί μόνο αίτημα των Ποντίων αλλά υποχρέωση της Πολιτείας για την καταγραφή της αλήθειας, αν όλοι συμφωνούμε ότι η αλήθεια είναι η άρνηση της λήθης. Τα λάθη του παρελθόντος, μόνο αν γίνουν γνωστά θα αποτρέψουν παρόμοιες καταστάσεις σήμερα. Οι κομματικές ιδιοτροπίες και οι εθνικιστικές μονομέρειες δεν μπορούν να αποτελούν τον γνώμονα ιστορικής πορείας ενός λαού που τόσα τράβηξε μόνο τα τελευταία 100 χρόνια. Η αναγνώριση των λαθών και η χάραξη υπερήφανης πολιτικής αποτελεί μονόδρομο για όλους. Η πολιτική αφασία των τελευταίων χρόνων που ταλανίζει την πατρίδα μας πρέπει άμεσα να σταματήσει. Διαφορετικά τα άσχημα δεν θα τελειώσουν, αλλά θα συνεχίζονται. Η τακτική του ελληνικού κράτους δεν πρέπει να είναι η συρρίκνωση του ελληνισμού αλλά η παραμονή τους στις στράτες του κόσμου. Και όσο υπάρχουν Έλληνες στις στράτες του κόσμου «η πατρίδανε μουν' τιδέν κ' έχ να φοάται». Η τακτική μας, ως Κράτους, δεν μπορεί να εξαντλείται σε στιγμιαίες συναισθηματικής φόρτισης αναφορές ή σε οσφυοκαμπτικές ασκήσεις υποτέλειας σε συμμάχους και μη αλλά σε καθαρές, ουσιαστικές και επιβαλλόμενες προοπτικές, που θα πρέπει να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται με σοβαρότητα, επιμονή και υπομονή, για να μην ξανακούσουμε την φράση του Μουσταφά Κεμάλ που είπε στις 13/8/1923: «Επί τέλους τους ξεριζώσαμε....»

Η διαπίστωση του αείμνηστου επισκόπου Τραπεζούντας Χρύσανθου στο μνημειώδες έργο του «Η Εκκλησία της Τραπεζούντας» είναι προφητική ακόμη και για το μέλλον.

«............Υπό την ένοχον αδιαφορίαν της Χριστιανικής Δύσεως έν έτει 1453 έπεσεν η Κων/πολις και εν έτει 1461 η Τραπεζούς και κατεστράφη ολόκληρος ακμαίος πολιτισμός.

Τη ενόχω συνεργεία δύο μεγάλων Χριστιανικών δυνάμεων της Δύσεως, της Γερμανίας και της Αυστρίας, κατά τα έτη 1914-1918 εσφάγη υπό των Νεοτούρκων ολόκληρον έθνος το ΑΡΜΕΝΙΚΟΝ και εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων βιαίως απεσπάσθησαν από των εστιών αυτών και απέθανον εν τη εξορία.

Τη ενόχω συνεργεία των συμμάχων χριστιανικών δυνάμεων της Δύσεως κατά τα έτη 1919-22, το εθνικόν κίνημα των Τούρκων του .Μουσταφά Κεμάλ Πασά συνεπλήρωσε το έργο των Νεοτούρκων και κατά εκατοντάδας απηγχονίζοντο έλληνες κληρικοί και πρόκριτοι του Πόντου..........ενώ χιλιάδες άλλοι στρατευσίμων νέων κατεδικάζοντο εις τον δια της πείνης και ταλαιπωριών θάνατον εν τη εξορία. Και επήλθεν κατά Αύγουστον 1922 η Μικρασιατική καταστροφή και επηκολούθησεν το 1923 η ανταλλαγή των πληθυσμών και η εντεύθεν ερήμωσις ΠΟΝΤΟΥ, Μ.ΑΣΙΑΣ και ΘΡΑΚΗΣ και η καταστροφή ολοκλήρου Χριστιανικού πολιτισμού...........».

Σήμερα 90 χρόνια μετά την αποφράδα εκείνη ημέρα της 19/5/1919 δεν μπορούμε να μένουμε απαθείς.

Στο άδικο που έγινε αιτία να χαθούν τόσες αθώες ψυχές και να χυθεί τόσο αίμα εμείς σήμερα απαντάμε με αίμα ζωής, δεν ζητάμε εκδίκηση αλλά ένα μεγάλο ΣΥΓΓΝΩΜΗ από την γειτονική χώρα και υποσχόμαστε ότι θα κάνουμε τα πάντα να μην ξεχαστούν όλες αυτές οι μνήμες. Γιατί τότε μόνο θα είμαστε ήσυχοι ότι δεν θα επαναληφθούν παρόμοια γεγονότα.

Θα κλείσω με ένα στίχο του γιατρού και ποιητή Χρήστου Αντωνιάδη, που τραγούδησε ο μοναδικός Στέλιος Καζαντζίδης και που φανερώνει την διαχρονική πίκρα των Ποντίων από την αντιμετώπιση των ξένων όσο και της ίδιας της πατρίδας.

Πατρίδαμ' αραεύω σε άμον καταραμένος ,

Σα ξένα είμαι Ελληνας και σην Ελλάδα ξένος.

[Πατρίδα μου σε ψάχνω σαν καταραμένος, γιατί στην ξενιτιά είμαι Έλληνας και στην Ελλάδα ξένος]

Εφέτος με απόφαση της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδας σε συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών η επέτειος θα γίνει την ΚΥΡΙΑΚΗ 11 ΜΑΙΟΥ 2014, επειδή η Κυριακή 18/5/14 συμπίπτει με τις εκλογές.

10-5-2014

ΗΡΑΚΛΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΝΑΟΥΣΑΣ