Στον Ελλαδικό χώρο και δη στις Κυκλάδες, οι ξερολιθικές κατασκευές συνδέονται άμεσα με την παραδοσιακή οργάνωση του παραγωγικού χώρου των αγροτικών κοινοτήτων του παρελθόντος και τον ιδιαίτερο τοπικό χαρακτήρα τους. Αποτελούν σύμβολο και τεκμήριο της σχέσης που συγκροτήθηκε ιστορικά μεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος καθώς σε κάθε τους μορφή - μονοπάτια, γεφύρια, αναβαθμίδες ή πεζούλες, απλά κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης, τοιχία διαχείρισης νερού και οριοθέτησης κτημάτων - οι ξερολιθιές, τόσο χαρακτηριστικές στο Κυκλαδίτικο τοπίο, χτίζονταν από πέτρες που συλλέγονταν από το ίδιο σημείο και προσαρμόζονταν άριστα μεταξύ τους χωρίς άλλο συνδετικό υλικό, σύμφωνα με την «εν ξηρώ» τεχνική των χτιστών τους.
Μια τεχνική παραδοσιακή, παλαιά όσο και ο άνθρωπος, που μεταβιβαζόταν από γενιά σε γενιά και αναδείκνυε ένα ευρύ πλέγμα εμπειριών και βαθιά ριζωμένων στο χρόνο πρακτικών, που επινοήθηκαν για το σκοπό της αγροτικής επιβίωσης.
{https://youtu.be/lVWC5OWRm8k}
Οι χειροποίητες αυτές κατασκευές, μέσα στην απλότητά τους κλείνουν το μεγαλείο της αλλοτινής αγαστής συνύπαρξης ανθρώπου – φύσης. Αποτελούν εκτός από μνημείο της πολιτισμικής διαδρομής μέσα στο χρόνο και μέρος της λαϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, πολύτιμο στοιχείο της τοπικής περιβαλλοντικής διατήρησης, προστασίας και ισορροπίας. Πρόσφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες στη συγκράτηση των νερών στους υδροφόρους ορίζοντες, εμπόδιζαν τη διάβρωση του εδάφους, και προωθούσαν τη βιοποικιλότητα ως ενδιαίτημα τοπικής πανίδας εντόμων και ερπετών.
Η πανάρχαια κατασκευαστική μέθοδος που αναδεικνύει το τοπίο ως πολιτισμικό αγαθό, έδωσε θαυμάσια έργα, ξερολιθιές, που δημιουργήθηκαν πελεκώντας ή λαξεύοντας την πέτρα μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη θέση της, από εκείνους του ανώνυμους μάστορες , τους αρχιμάστορες ή πρωτομάστορες που την «αφουγκράστηκαν» και «μίλησαν» μαζί της.
Στην Πάρο, το Σάββατο 2 και την Κυριακή 3 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε το 2ο Εργαστήρι Ξερολιθιάς, το οποίο διοργανώθηκε από τον Π.Σ. Αρχίλοχος, τον Π.Σ. Λευκιανών Αθήνας και τον Μ.Ε.Ε.Α.Σ. Υρία Λευκών.
Το απόγευμα του Σαββάτου στο Κοινοτικό Μέγαρο Λευκών προβλήθηκε το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ «Πέτρα και Χρόνος – Οι Ξερολιθιές της Κύθνου» του Γιάννη Σπηλιόπουλου. Επίσης, ο λιθοξόος και πρωτομάστορας παραδοσιακών πέτρινων κτισμάτων στον Ελλαδικό χώρο κ. Θανάσης Πόραβος, μύησε το κοινό στη μαγεία της λάξευσης της πέτρας.
Το πρωί της Κυριακής, πραγματοποιήθηκε δράση αποκατάστασης ενός τμήματος ξερολιθιάς και ενός παλιού πατητηριού με ντόπιους μάστορες και τον αρχιμάστορα κ. Θ. Πόραβο, στον επαρχιακό δρόμο Κώστου Λευκών στη θέση Απάτι. Στο πλαίσιο της δράσης, προσφέρθηκαν σπιτικά κεράσματα και στήθηκε επί τόπου ένα όμορφο γλέντι με παριανούς οργανοπαίχτες, τραγούδι και χορό.
Όλοι συμφώνησαν, ότι οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και να στηρίξουμε τη διατήρηση της παραδοσιακής αυτής τεχνικής δόμησης και να αναζητήσουμε τρόπους και κίνητρα ώστε νέοι μάστορες να συνεχίσουν να ασκούν την τέχνη της ξερολιθιάς διασώζοντας έτσι την πολιτισμική κληρονομιά του νησιού.
Μέλος του μητρώου
