Θα δούμε για παράδειγμα, ότι τον Απρίλιο που πέρασε καταγράφηκαν μηνιαία ρεκόρ ζέστης στο έδαφος και στην επιφάνεια των ωκεανών, ότι στους βυθούς της Αυστραλίας τα κοράλλια «ξεθωριάζουν», ή ότι μπορεί να αυξηθούν οι εισβολές από τις ακρίδες με δραματικές συνέπειες για τις καλλιέργειες και την τροφική αλυσίδα.
Όμως, τα στοιχεία δείχνουν ότι η υπερθέρμανση απειλεί επίσης τη σωματική και πνευματική υγεία μας, ενώ ακόμα και το προσδόκιμο ζωής φαίνεται να μειώνεται σημαντικά από αυτόν τον αόρατο εχθρό. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε μια ομάδα επιστημόνων που μελέτησε την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στο προσδόκιμο ζωής χρησιμοποιώντας διακρατικά δεδομένα από 191 χώρες που καλύπτουν την περίοδο 1940–2020 και συμπέραναν ότι αν η ετήσια μέση θερμοκρασία αυξηθεί κατά 1°C, τότε αυτό μειώνεται κατά 0,44 χρόνια (PLOS CIMATE 2024).
Οι ειδικοί επισημαίνουν δε, ότι η κλιματική αλλαγή αναμένεται να μειώσει δυσανάλογα το προσδόκιμο ζωής των γυναικών από εκείνο των ανδρών. «Ο παγκόσμιος μέσος όρος ζωής αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ 1960 και 2020 από 55 σε 72 έτη. Ταυτόχρονα, ο παγκόσμιος μέσος όρος ζωής των ανδρών αυξήθηκε σημαντικά από 48 σε 70 έτη και ο παγκόσμιος μέσος όρος ζωής των γυναικών αυξήθηκε σημαντικά από 52 σε 74 έτη», αναφέρουν οι επιστήμονες και εξηγούν ότι αυτό οφείλεται στην πρόσβαση σε άφθονα και πιο θρεπτικά τρόφιμα, καθαρό νερό, καλύτερη υγιεινή και προηγμένη ιατρική περίθαλψη μαζί με καινοτομίες στα αντιβιοτικά και τα εμβόλια.
Όσον αφορά στις γυναίκες, αναφέρεται η μελέτη αναφέρει ότι η αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος έχει επιδράσει θετικά στο προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση των κοριτσιών. Εντούτοις, η άνοδος της θερμοκρασίας έχει στατιστικά σημαντική αρνητική επίδραση στο προσδόκιμο ζωής τους. Πιο αναλυτικά προβλέπεται ότι αν η ετήσια μέση θερμοκρασία αυξηθεί κατά 1°βαθμό Κελσίου, το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση των κοριτσιών θα μειωθεί κατά -0,91 έτη ή κατά περίπου 10 μήνες, παρότι οι υπόλοιποι παράγοντες θα παραμείνουν ίδιοι.
Παράλληλα, σε περίπτωση που ο ετήσιος δείκτης κλιματικής αλλαγής αυξηθεί κατά 10 μονάδες, το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση των αγοριών θα μειωθεί κατά 0,40 χρόνια ή κατά 5 μήνες. Αντίθετα, το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση των κοριτσιών θα μειωθεί κατά 0,60 χρόνια ή κατά 7 μήνες. Καταλήγοντας, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η σχέση του δείκτη κλιματικής αλλαγής και του προσδόκιμου ζωής αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής κρίσης, καλώντας τις χώρες να αναλάβουν άμεση δράση για τον περιορισμό της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας και την προστασία της υγείας του πληθυσμού.
Σώμα και υψηλές θερμοκρασίες
Γιατί λοιπόν η υπερβολική ζέστη είναι τόσο επικίνδυνη για το ανθρώπινο σώμα; Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) οι παρατεταμένες περίοδοι συνθηκών υψηλής θερμοκρασίας ημέρας και νύχτας προκαλούν θερμικό στρες (heat stress) στο ανθρώπινο σώμα, αυξάνοντας τον κίνδυνο ασθένειας και θανάτου από έκθεση στη ζέστη καθώς επιβαρύνονται πολλά ζωτικά όργανα: η ακραία ζέστη δυσκολεύει την καρδιακή λειτουργία, θολώνει τη μνήμη, προκαλεί ταχεία αφυδάτωση και αν οι συνθήκες είναι δριμύτατες, τελικά οδηγεί σε θάνατο λόγω της πίεσης που ασκείται στο σώμα καθώς προσπαθεί να διατηρήσει τη θερμοκρασία του. Έτσι, οι ακραίες θερμοκρασίες συχνά επιδεινώνουν των ασθενών με χρόνιες παθήσεις όπως καρδιαγγειακές, ψυχικές, αναπνευστικές παθήσεις, και να προκαλέσουν οξεία νεφρική βλάβη.
Aποτέλεσμα της υπερθέρμανσης είναι και οι έντονες βροχοπτώσεις που συνοδεύονται από συνθήκες που διευκολύνουν τη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών. Αυτές μεταδίδονται μέσω του νερού, του αέρα και των τροφίμων και είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει τρεις ενεργούς παράγοντες, δηλαδή παθογόνο, ξενιστή και ένα ευάλωτο περιβάλλον μετάδοσης. Σε παλαιότερη έρευνα (PubMed Central, 2019) αναδείχτηκε ο αυξανόμενος ρόλος της θερμής και ασταθούς κλιματικής αλλαγής στην επιτάχυνση της παγκόσμιας εμφάνισης, έξαρσης και αναδιανομής μολυσματικών ασθενειών που μεταδίδονται μέσω εντόμων όπως ο δάγκειος πυρετός, η χολέρα, η ελονοσία.
Έτσι, ένα σχέδιο δράσης είναι πιο αναγκαίο από ποτέ, καθώς ο πλανήτης δείχνει να φτάνει στα όριά του. Ωστόσο, μέχρι να βρεθεί μια ουσιαστική λύση, οι ειδικοί συνιστούν να παίρνουμε μέτρα αυτοπροστασίας όπως να αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο τις δύσκολες ώρες ή να κάνουμε δροσερά ντους για να ρίξουμε την θερμοκρασία του σώματος.
Μέλος του μητρώου
