Η πίσω απεριποίητη αυλή που κρύβει η Αθήνα

Τι είναι το Γεράνι, που κέντρισε το ενδιαφέρον στο 3ο διεθνές συνέδριο της Ενωσης Προφορικής Ιστορίας που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη πριν από λίγες ημέρες; «Μια εμπορική περιοχή δίπλα στην Ομόνοια», «η πίσω απεριποίητη αυλή της Αθήνας», «το νέο γκέτο όπου κρύβουμε τους ανεπιθύμητους», θα ήταν κάποιες πιθανές απαντήσεις για τα είκοσι ένα οικοδομικά τετράγωνα που περικλείονται από τους δρόμους Πειραιώς, Αθηνάς, Ευριπίδου και Επικούρου. Είναι η αθέατη γειτονιά της αστικής Αθήνας, η πλέον υποβαθμισμένη κοινωνικά, οικονομικά περιβαλλοντικά, στην οποία το δημαρχείο έχει στραμμένη, κυριολεκτικά και μεταφορικά, την πλάτη του.

Μεταναστευτικά ρεύματα

Θύλακος εσωτερικής μετανάστευσης της δεκαετίας του ’50 και του ’60, μετέπειτα γειτονιά των εφημερίδων (Καθημερινή, Βραδυνή, Ριζοσπάστης), των περιοδικών (Ρομάντζο, Πάνθεον, Βεντέτα), των τυπογραφείων («τα πεζοδρόμια έφραζαν από τεράστια ρολά χαρτιού», αφηγείται τυπογράφος), το Γεράνι συγκέντρωνε διαχρονικά όλα τα μεταναστευτικά ρεύματα: Κούρδους, Ουκρανούς, Γεωργιανούς, Νιγηριανούς, Αλβανούς, Αιγύπτιους, Κινέζους, Πακιστανούς, Μπανγκλαντεσιανούς. Η γκετοποίηση έφερε σταδιακά την παρακμή και τα συνεπακόλουθα: φθηνά ξενοδοχεία, οίκους ανοχής, παρεμπόριο, διακίνηση ναρκωτικών και κλοπιμαίων μετέτρεψαν την περιοχή σε απαγορευμένη ζώνη. Ελάχιστοι πλέον είναι οι παλιοί Ελληνες μαγαζάτορες και οι Ελληνες κάτοικοι. Κτίρια, που δείχνουν να έχουν βάλει λουκέτο, υπενοικιάζονται σε ομάδες μεταναστών· ο αστικός χώρος σε αποσάθρωση.

Για τους ερευνητές που εξετάζουν την Ιστορία από κάτω, δημιουργώντας τα «Αντι-αρχεία», αυτό που «καθορίζει μια γειτονιά είναι οι άνθρωποί της και όταν οι γειτονιές του κόσμου “μιλάνε”, αφηγούνται ενδιαφέρουσες ιστορίες». Την ανθρωπογεωγραφία αυτής της αθέατης πολυεθνικής γειτονιάς ιχνογραφεί με προφορικές μαρτυρίες η μεταπτυχιακή ομάδα του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου.

Το «Γεράνι μιλάει» –ένα πρότζεκτ σε εξέλιξη– και λέει ότι η γειτονιά οφείλει το όνομά της στα πηγάδια από όπου αντλούσαν νερό με το «γεράνι» (αυτοσχέδιος γερανός για πηγάδια μικρού βάθους) ίσως, κατά τον Κ. Μπίρη, και σε ένα συγκεκριμένο πηγάδι στη διασταύρωση Σοφοκλέους και Γερανίου. «Αχαρα ογκώδη κτίρια της δεκαετίας του ’70, στενά δρομάκια και κρυμμένες στοές εναλλάσσονται με διατηρητέα νεοκλασικά και κτίρια του Μεσοπολέμου, ένας κορινθιακός κίονας ενσωματωμένος στον ναό του Αη Γιάννη στην Κολώνα αποτελεί το μοναδικό κατάλοιπο της αρχαίας του ιστορίας», περιγράφει στην «Κ» η επικεφαλής του πρότζεκτ Ανδρομάχη Γκαζή, επίκουρη καθηγήτρια Μουσειολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

Η σημερινή του ταυτότητα μέσα από την ατομική/συλλογική μνήμη δείχνει κοινότητες μεταναστών κλειστές, αυτάρκεις, που μεταλλάσσονται ανάλογα με τα κύματα εισροών. Στην περιοχή δραστηριοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά μετανάστες, κυρίως από το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές. Διατηρούν καταστήματα ρούχων, ψιλικατζίδικα, μαγαζιά με αραβικά είδη, κινέζικα προϊόντα, ηλεκτρονικά, εστιατόρια με τις τοπικές τους κουζίνες, ζαχαροπλαστεία. Μετανάστες δεύτερης γενιάς αποκαλούν τους νεοφερμένους «ξένους». «Παλιά στην περιοχή υπήρχαν πολλά καταστήματα Νιγηριανών. Τώρα έχει μείνει μόνο ένα», περιγράφει στους ερευνητές ο πάστορας της Αποστολικής Εκκλησίας από τη Νιγηρία. Ορισμένοι δεν γνωρίζουν ούτε το τοπωνύμιο της περιοχής. «Gerani? Where is this? I don’t know», αντέδρασε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της κοινότητας μεταναστών του Μπανγκλαντές, ιδιοκτήτης γραφείου ταξιδίων.

«Το 1997 ήταν το πρώτο αραβικό μαγαζί που άνοιξε στη Σοφοκλέους κι έτσι τον δρόμο τον λέμε “Απομαλίκ” απ’ το όνομά του», λέει η ιδιοκτήτρια καταστήματος αραβικών ειδών από την Αίγυπτο. Στο νέο τους τόπο νιώθουν αφεντικά, δημιουργούν, κάνουν σχέδια και όνειρα. Ο ιδιοκτήτης μίνι μάρκετ από το Μπανγκλαντές ανυπομονεί να φέρει την οικογένειά του στην Ελλάδα, ο Πακιστανός ονειρεύεται να μετατρέψει το «βίντεο κλαμπ» του στον πρώτο κινηματόγραφο της περιοχής.

Είναι μια ιδιότυπη γειτονιά, επισημαίνει η κ. Γκάζη. Την ημέρα έχει κίνηση, ζωντάνια, χρώμα. Στους δρόμους αναμειγνύονται φυλές, γλώσσες, μυρωδιές. Το βράδυ οι δρόμοι ερημώνουν, σκοτεινιάζουν, «δεν κυκλοφορεί ούτε γάτα», λέει Αιγύπτιος έμπορος ρούχων.

Το «Ρομάντσο» και η κρίση έδωσαν πνοή. Φθηνά ενοίκια προσελκύουν νέους κατοίκους, μουσικούς, γραφίστες. «Αν το Γεράνι μιλούσε, θα έλεγε “ελάτε εδώ, είναι ευκαιρία”», προτρέπει Ελληνοαμερικανός μουσικός που επέλεξε εκεί την κατοικία του. Η περιοχή δεν είναι πια τόσο φοβική, «άβατο» όπως ήταν πριν από λίγα χρόνια. «Δεν φοβάμαι», δηλώνει χαρακτηριστικά Ελληνίδα κάτοικος. «Το μόνο μέρος για να είσαι ασφαλής, και να μη σε φάει ο λύκος, είναι να μπεις στο στόμα του!».

www.kathimerini.gr