Το έμβλημα των Εξαρχείων έχει γενέθλια

Του Δημήτρη Ρηγόπουλου

Οι σοφά υπολογισμένες εναλλαγές στην πρόσοψη επιτρέπουν τη διάσπαση της μονοτονίας των όψεων. To πάρτι που έχει στηθεί από χθες στην πλατεία Εξαρχείων δεν είναι χριστουγεννιάτικο. Η μπλε πολυκατοικία, το αρχιτεκτονικό έμβλημα της περιοχής, έχει γενέθλια: συμπληρώνονται 80 χρόνια από την ημέρα που αυτό το μάλλον «αλλόκοτο», για τα δεδομένα της εποχής, κτίριο προσγειώθηκε στους ήσυχους δρόμους μιας γειτονιάς με ισόγεια ή διώροφα κεραμοσκεπή νεοκλασικά, μικρομάγαζα και μάντρες.

Το Floral που στεγάζεται στο ισόγειο και έχει συνδεθεί άρρηκτα με την ιστορία του κτιρίου διοργανώνει από χθες ένα διήμερο εκδηλώσεων με τις οποίες γιορτάζει την μπλε πολυκατοικία: συζητήσεις με αρχιτέκτονες, ιστορικούς, καλλιτέχνες, συγγραφείς και ενοίκους της πολυκατοικίας, ξεναγήσεις στους κοινόχρηστους χώρους και σε διαμερίσματα, και συναυλίες στο τέλος της ημέρας συνθέτουν το πρόγραμμα μιας πρωτότυπης αστικής γιορτής.

Η εξαώροφη πολυκατοικία Αντωνόπουλου που υψώνεται στη γωνία των οδών Αραχώβης και Θεμιστοκλέους, στην πλατεία Εξαρχείων, οικοδομήθηκε το 1932-1933, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Κυριάκου Παναγιωτάκου (1902-1982), ενός από τους πρωτοπόρους του μοντέρνου κινήματος στην Ελλάδα. Τους τολμηρούς χρωματισμούς επιμελήθηκε ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς: τερακότα στη βάση και τα εσωτερικά των στηθαίων, μπλε στους κύριους όγκους, λευκό στα κουφώματα. Η πολυκατοικία που περιλαμβάνει υπόγειο, ισόγειο, πέντε ορόφους και ταράτσα με εντευκτήριο και πλυντήρια κόστισε 44 εκατομμύρια δραχμές καθιστώντας την μία από τις πιο ακριβές της εποχής της.

Η «φετιχοποίηση» του χρώματος οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι ελάχιστοι από τους σημερινούς Αθηναίους το πρόλαβαν. Αυτό μου λέει και η Μάρω Καρδαμίτση Αδάμη, ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ, υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, ανιψιά του Κούλη Παναγιωτάκου αλλά και συγγραφέας της μοναδικής έκδοσης για την μπλε πολυκατοικία που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Libro. «Πιθανότατα η φθορά στο χρώμα ήταν αρκετά γρήγορη. Πιθανότατα και τη δεκαετία του '40 το έντονο μπλε να είχε ξεφτίσει», πιθανολογεί. Για την ίδια το μεγάλο ατού της μπλε πολυκατοικίας είναι αυτό το «παιχνίδισμα», όπως το αποκαλεί, στις όψεις, αυτός ο παράδοξος κάνναβος, η προσπάθεια του Παναγιωτάκου να σπάσει τη μονοτονία του ρασιοναλισμού, χάρις στις εναλλαγές εσοχών και εξοχών, στον σχεδιασμό και τη λειτουργία των ανοιγμάτων, στις πτυχώσεις του τελευταίου ορόφου.

Οσο παράδοξο κι αν ακούγεται, πρόκειται για την πρώτη πολυκατοικία που αναλαμβάνει να σχεδιάσει ο Κούλης Παναγιωτάκος. Πάντως σε ηλικία 28 ετών το όνομά του είναι ήδη γνωστό στους αρχιτεκτονικούς κύκλους, καθώς έργα του όπως το σχολείο της Πάτρας ή ο διαγωνισμός για τη διαμόρφωση της Παναγίας της Τήνου έχουν δημοσιευθεί με επαινετικά σχόλια σε έγκυρα γαλλικά και γερμανικά αρχιτεκτονικά περιοδικά. Εδώ συνεργάζεται με το τεχνικό γραφείο του Κωστή Αντωνόπουλου, ο οποίος είναι γνωστός επιχειρηματίας και εργολάβος της Αθήνας.

Σήμερα είναι η δεύτερη ημέρα των εκδηλώσεων του Floral: εκτός από τα σχετικά βίντεο και την έκθεση των αυθεντικών αρχιτεκτονικών σχεδίων, φωτογραφιών και αντικειμένων του κτιρίου και του παλιού ζαχαροπλαστείου, στις 7 αρχίζει η συζήτηση με συντονίστρια τη Ζέφη Κόλλια, συγγραφέα και εμπνευστή του βιβλιοπωλείου του Floral στη σημερινή του μορφή, για να κλείσει το διήμερο στις 10 με πολλή μουσική.

www.kathimerini.gr