του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών –που δήλωσε αδυναμία– ώστε να το διατηρήσει σε λειτουργία έχει πυροδοτήσει πλήθος αντιδράσεων: από την τηλεόραση και τα social media μέχρι τους πολίτες που είτε έχουν σχέση με την υψηλή μουσική είτε δεν έχουν περάσει ποτέ τις πόρτες του Μεγάρου. Επιχειρήματα σοβαρά υπάρχουν και από τις δύο πλευρές.
«Τι είναι το Μέγαρο για να κλείσει, κατάστημα ψιλικών ειδών;», λέει ο διάσημος βιολονίστας και μαέστρος Λεωνίδας Καβάκος, ο οποίος προσεγγίζει με μεγάλη ευαισθησία και τεράστια αγωνία όχι μόνο το θέμα της επιβίωσης του Μεγάρου αλλά και του οράματος που θα πρέπει να υπηρετεί η διοίκησή του. «Είναι ηθικώς ανεπίτρεπτο το σύνολο της κοινωνίας να πληρώνει το όποιο τίμημα των αισθητικών επιλογών ενός μικρού μόνο μέρους της», σημειώνει μεταξύ άλλων ο Μάρκος Τσέτσος, μουσικολόγος, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ένας κορυφαίος διεθνώς χώρος για τη μουσική, με αναμφισβήτητη προσφορά και σημαντική αποστολή, έφτασε το 2014, έπειτα από σειρά λαθών και άστοχων επιλογών όπως η επέκτασή του πριν από μερικά χρόνια με τη δημιουργία του φαραωνικού τύπου νέου μεγάρου, να βουλιάζει στα χρέη και να παλεύει για την επιβίωσή του. Για πολλούς, σήμερα συμβολίζει το αμαρτωλό, ασύδοτο παρελθόν που θέλουμε να ξορκίσουμε. Για κάποιους άλλους επιβάλλεται να σωθεί, καθότι παραμένει σημείο αναφοράς για την πόλη και τη χώρα. Η «Κ» δίνει βήμα σε μια αντιπαράθεση που, μακριά από λαϊκίστικες κορώνες, επιχειρεί να συμβάλει σε διαυγή και ψύχραιμη προσέγγιση του θέματος.
Το ηθικό κλίμα είναι πολύ δυσμενές
Του Μάρκου Τσέτσου*
Δύο θα μπορούσαν να είναι από λογική άποψη τα επικρατέστερα επιχειρήματα ενάντια στην επιδιωκόμενη από την κυβέρνηση ρύθμιση του χρέους του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Σύμφωνα με το πρώτο, είναι ηθικώς ανεπίτρεπτο το σύνολο της κοινωνίας να πληρώνει το όποιο τίμημα των αισθητικών επιλογών ενός μικρού μόνο μέρους της. Επομένως, εφόσον το ΜΜΑ δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος του, πρέπει να κλείσει. Σε τελική ανάλυση, ουδείς τρίτος κλήθηκε ποτέ να ξεπληρώσει χρέη εταιρειών εμπορικής μουσικής, η δραστηριότητα των οποίων, προσέτι, καλύπτει τις αισθητικές ανάγκες της συντριπτικής πλειονότητας των ακροατών. Το δεύτερο επιχείρημα έχει σαφώς διαφορετική αφετηρία: δεδομένου ότι οι φορείς διαχείρισης υψηλής τέχνης γεννούν κατ' ανάγκη ελλείμματα, η ρύθμιση του χρέους του Μεγάρου θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή υπό τον όρο και μόνο ότι το κράτος θα κάλυπτε τα ελλείμματα του συνόλου και των υπόλοιπων φορέων (Λυρική Σκηνή, Φεστιβάλ Αθηνών, Ωδείο Αθηνών κ.λπ.).
Είναι προφανές ότι από τα δύο επιχειρήματα τους περισσότερους υποστηρικτές θα βρει το πρώτο. Ο λόγος, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι τόσο η λογική του διαύγεια, όσο το απλό γεγονός ότι στην πολιτισμική συνείδηση των Νεοελλήνων η έντεχνη ευρωπαϊκή μουσική αποτελεί ξένο σώμα. Απόδειξη: ουδέποτε σκάνδαλα με πανάκριβες αναθέσεις σε διάσημους συνθέτες λαϊκότροπης μουσικής προκάλεσαν στο παρελθόν τόση αντίδραση. Τούτο, βεβαίως, δεν αναιρεί τις ευθύνες των διοικήσεων του Μεγάρου ως προς τη διαιώνιση της ελιτίστικης αντίληψης για τη μεγάλη μουσική και τις σε βάθος χρόνου ολέθριες συνέπειές της για τα οικονομικά του. Ούτε αναιρεί τις έμμεσες ευθύνες των εν λόγω διοικήσεων για το ότι η πεισματική άρνηση παραχώρησης στέγης σε άλλους δημόσιους καλλιτεχνικούς φορείς συνέβαλε στη διόγκωση και των δικών τους ελλειμμάτων. Το ηθικό κλίμα γύρω από το ΜΜΑ είναι τόσο δυσμενές, ώστε ακόμα και υποστηρικτές της γενναιόδωρης δημόσιας χρηματοδότησης της μεγάλης τέχνης θα διστάσουν να χαιρετίσουν την προνομιακή του μεταχείριση, πόσο μάλλον όταν ανάλογης μεταχείρισης δεν απολαμβάνουν φορείς όπως η ΕΛΣ και η ΚΟΑ, που με πενιχρά μέσα δίνουν τιτάνιο αγώνα για τη μείωση των ελλειμμάτων τους μέσα από πολιτικές προσέλκυσης των μεγάλων ακροατηρίων ή ανάκτησης της εμπιστοσύνης των μικρών. Εύχομαι η επιχειρούμενη από την κυβέρνηση ρύθμιση να μην αποξενώσει το Μέγαρο απ' όσους πίστεψαν στην προσφορά και την αποστολή του.
* Ο κ. Μάρκος Τσέτσος είναι μουσικολόγος, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Είμαστε, λοιπόν, πλήρεις πολιτισμού;
Του Λεωνίδα Καβάκου*
Τι είναι το Μέγαρο για να κλείσει; Κέντρο διασκέδασης ή κατάστημα ψιλικών ειδών; Πώς είναι δυνατόν για κάποιους, κυρίως, πολιτικούς, να επείγει τόσο πολύ το θέμα του Μεγάρου όταν οι ίδιοι άνθρωποι έχουν συμφωνήσει σε σκανδαλώδεις διαγραφές χρεών ποδοσφαιρικών ομάδων; Οι ίδιοι κύριοι που βγαίνουν και λένε «να κλείσει το Μέγαρο», ζήτησαν ευθύνες για τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις που στοίχισαν δισεκατομμύρια και τώρα ρημάζουν; Θα έπρεπε να ντρέπονται. Μπορώ να καταλάβω, όμως, τον απλό κόσμο που βλέπει παντού χρέη, φορτώνεται από παντού χρέη και είναι αγανακτισμένος, δεν έχει δηλαδή την ψυχραιμία να δει με καθαρότητα το θέμα του Μεγάρου.
Ας δούμε, λοιπόν, τι είναι το Μέγαρο Μουσικής. Το όραμα της ύπαρξης του Μεγάρου είναι το όραμα της ύπαρξης ενός φάρου πολιτισμού. Ετσι το ανακοίνωσε ο Χρήστος Λαμπράκης, έτσι το είχαν οραματιστεί και οι άνθρωποι πριν από τον Λαμπράκη. Θεωρούμε ότι είμαστε πλήρεις πολιτισμού και το Μέγαρο είναι ένας πλεονασμός; Εάν το θεωρούμε αυτό, θα ήθελα πολύ να έρθει κάποιος να μου πει πού ακριβώς βρίσκεται αυτός ο πλεονάζον πολιτισμός, το πολιτιστικό φως που εκπέμπει η χώρα και το οποίο προέρχεται από το παρόν φυσικά, όχι από το παρελθόν. Πρέπει να είμαστε ευτυχείς και υπερήφανοι για την ύπαρξη του Μεγάρου. Από το 1991 μέχρι το 2006 ζήσαμε μια οργασμική κατάσταση στο Μέγαρο, πρωτόγνωρη για την Ελλάδα. Από κει και πέρα όμως υπάρχουν πολλά προβλήματα. Υπάρχει ένα χρέος δυσβάσταχτο, το οποίο πρέπει κάποιος να πληρώσει. Και δεν είναι λάθος να το αναλάβει το κράτος. Το λάθος έγκειται ξανά στην ανικανότητα της πολιτείας από τη στιγμή που ο Λαμπράκης έφυγε από τη ζωή να εξασφαλίσει τη σωστή λειτουργία με προοπτική όχι μόνο καλλιτεχνική αλλά και οικονομική.
Λάθη έγιναν και από την τωρινή διοίκηση, η οποία προφανώς δεν έχει κάποιο όραμα ή αν έχει ας βγει να το πει μιλώντας συγκεκριμένα. Ποιο είναι το σχέδιό της ώστε σε δέκα χρόνια να μην παρουσιάζει ελλειμματικό προϋπολογισμό το Μέγαρο; Να κάνει το Μέγαρο κέντρο διασκέδασης με τη λογική ότι αυτό πουλάει και όχι η κλασική μουσική; Λες και φταίει η κλασική μουσική για τη δική τους ανικανότητα. Να καταθέσει ένα σχέδιο και να οραματιστεί ένα έργο ώστε ο απλός πολίτης να πει «ναι, χρωστάει το Μέγαρο αλλά κοίτα τι κάνει». Και να κρίνεται με βάση τα αποτελέσματα. Και αν δεν μπορεί να ανταποκριθεί ας έρθει ο επόμενος. Η προσωπική μου άποψη είναι πως το κράτος έχει υποχρέωση να σώσει το Μέγαρο, αλλά η κίνηση αυτή αν και σωστή, είναι μισή, αν δεν υπάρξει μια υπεύθυνη διοίκηση με πλάνο και όραμα. Το Μέγαρο αναμφισβήτητα πρέπει να υπάρχει, αλλά ταυτόχρονα είναι απολύτως απαραίτητο να φύγουμε από το σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, για το οποίο ούτε περήφανοι μπορούμε να είμαστε ούτε προοπτικές μας δίνει.
* Ο κ. Λεωνίδας Καβάκος είναι βιολονίστας και μαέστρος.
Μέλος του μητρώου
