Ενας σπουδαίος αυτοκράτορας με νίκες κατά των βαρβάρων εισβολέων, ο Ηράκλειος, απεικονίστηκε από τους συγχρόνους του ως Αλέξανδρος. Το πορτρέτο βρήκε τώρα σε ανασκαφές στην Κύπρο η δρ Ελενα Προκοπίου, η οποία ανασκάπτει ένα σπάνιο βυζαντινό συγκρότημα στη θέση «Καταλύματα των Πλακωτών» Ακρωτηρίου Κύπρου, στη θέση των βρετανικών βάσεων.
Η προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως προσωποποίηση του βυζαντινού αυτοκράτορα Ηρακλείου εντοπίσθηκε σε μια μαρμάρινη στήλη μέσα σε τρίκλιτη βασιλική, τη δεύτερη που αποκαλύπτει η αρχαιολογική σκαπάνη. Η πρώτη βασιλική είχε εντοπισθεί το 2007, οπότε και ξεκίνησαν οι ανασκαφές του τμήματος Αρχαιοτήτων στην περιοχή.
Οι δύο βασιλικές είναι τμήμα ενός μνημειώδους εκκλησιαστικού συγκροτήματος, το οποίο, όπως η δρ Προκοπίου αναφέρει σε ανακοίνωσή της, στο συνέδριο της Μητροπόλεως Κωνσταντίας - Αμμοχώστου, συνδέεται με τον Αμαθούσιο Αγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα, Πατριάρχη Αλεξανδρείας, πολιούχο της Λεμεσού. Η πρώτη βασιλική είναι «μαρτύριο», δηλαδή ταφικό μνημείο, που έχει τη μορφή ναού με εγκάρσιο κλίτος (σχήμα Τ), σε αντίστροφη διάταξη. Είναι πλάτους 36 μέτρων και μήκους 29.
Στην ανακοίνωσή της, η δρ Προκοπίου διατυπώνει την εκτίμηση ότι και η φρεσκο-αποκαλυφθείσα βασιλική (πλάτους 20 μέτρων και μήκους πέραν των 47) αποτελεί «μαρτύριο». Η ανέγερση προσδιορίζεται με ακρίβεια μεταξύ του 616-617 μ.Χ. Το μνημείο στα «Καταλύματα των Πλακωτών» έχει άμεση σχέση με τις μετοικήσεις κατά την περίοδο μάλλον των περσικών επιδρομών.
Σχετικά η δρ Προκοπίου αναφέρει:
- Η θέση δεν είναι γνωστή στις πηγές, ούτε ως οικισμός, έδρα επισκοπής ή προσκυνηματικό κέντρο, αλλά μόνο ως λιμάνι του Κουρίου. Κάπου, δε, εμφανίζεται και με το όνομα «Καργαία», ίσως σε παραφθορά του Ακτή Αργείων, που αναφέρει ο Στέφανος Λουϊζινιάν. Οι αναφορές αυτές ταιριάζουν με τους θρύλους για τη στάθμευση στην περιοχή του βυζαντινού στόλου με την Αγία Ελένη.
- Το τοπωνύμιο «Καταλύματα» παραπέμπει σε χώρο προσωρινής διαμονής, η οποία επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι το μνημείο αυτό καταστρέφεται στα μέσα του 7ου αιώνα, αφού προηγουμένως είχε εγκαταλειφθεί και είχε μάλιστα παραμείνει άστεγο, στα κεντρικά κλίτη.
- Παραπέμπει σε αρχαία λειτουργικά τυπικά της Ανατολής. Εχει συμβολισμούς που το συνδέουν με τους Πέρσες, τον Ηράκλειο, και το βάρος που είχε επωμιστεί, να τους εκδιώξει από τις Ανατολικές Επαρχίες.
Ολα αυτά, σύμφωνα με την κ. Προκοπίου, «δεν θα μπορούσαν παρά να ανακαλέσουν στη μνήμη το κείμενο του Νεαπόλεως Λεοντίου για τα έργα της απέραντης ελεημοσύνης του Αμαθούσιου Πατριάρχη Αλεξανδρείας Ιωάννη του Ελεήμονος, και μέσα στα οποία θα πρέπει να ενταχθεί το μνημείο στα ''Καταλύματα των Πλακωτών''». Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι ο Ελεήμονας Πατριάρχης ανήγειρε στην Κύπρο μεταξύ 617-619 έναν θεϊκό οίκο, στον οποίον εναπόθεσε τα λείψανα του πρωτομάρτυρος Στεφάνου και του αδελφοθέου Ιακώβου, στον οποίο αφιέρωσε και όλη του την προσωπική περιουσία.
www.ethnos.gr
Μέλος του μητρώου
