Το σύστημα ύδρευσης της αρχαίας πόλης του Πειραιά, τον ρόλο που διαδραμάτιζε το νερό στην καθημερινότητα των κατοίκων του, αλλά και τη σημασία του ως κοινωνικού αγαθού και ως πεδίου ανάπτυξης τεχνολογικής καινοτομίας από τα κλασικά χρόνια έως την ύστερη αρχαιότητα, αναδεικνύει η μόνιμη αρχαιολογική έκθεση με τίτλο «Ιστορίες για το αθέατο νερό», που φιλοξενείται στον σταθμό μετρό «Δημοτικό Θέατρο»
Είναι ο λόγος που οι πολίτες κάνουν μία «στάση», λίγων λεπτών, στην απαιτητική καθημερινότητα για να διαβάσουν τις λεζάντες και να δουν τα εκθέματα στη νέα στάση του μετρό στον Πειραιά.
Η διαδικασία παραγωγής του μουσειολογικού αφηγήματος της έκθεσης, αλλά και η αναζήτηση της μουσειογραφικής λύσης αντιμετώπισε την ιδιαίτερη πρόκληση του εγχειρήματος, δηλαδή την προσπάθεια να ενσωματωθεί μια μουσειακή έκθεση σε ένα πολυσύχναστο και πολύβουο χώρο.
Ακολούθως, ο σχεδιασμός της έκθεσης βασίστηκε σε τρεις άξονες: τη δημόσια πρόσβαση με την κατανομή των εκθεσιακών ενοτήτων σε χώρους που προηγούνται της έκδοσης εισιτηρίων, προσβάσιμους στο επιβατικό και μη κοινό, τον ειδικό σχεδιασμό και την τοποθέτηση του εποπτικού υλικού σύμφωνα με την πιθανότητα τυχαίας ή μεμονωμένης προσπέλασης από κάθε ενότητα και την βέλτιστη οπτική ανάγνωση και διασύνδεση των ενοτήτων που θα εξασφαλίζουν στον επισκέπτη τη δυνατότητα πρόσληψης του περιεχομένου ως ένα ολοκληρωμένο χωρικά και εννοιολογικά σύνολο.
Συνύπαρξη αρχαιολογίας-μετρό
Αλλωστε για το δόγμα της αρμονικής συνύπαρξης αρχαιολογίας και Μετρό, που έχει ως αρχή τον σεβασμό στα αρχαιολογικά ευρήματα χωρίς αυτά να αποτελούν τροχοπέδη για την υλοποίηση μεγάλης κλίμακας έργων υποδομής, μίλησε κατά την τελετή των εγκαινίων και η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη.
Κατά τη διάρκεια της ανασκαφικής έρευνας, της μεγαλύτερης που έγινε ποτέ στην πόλη του Πειραιά, αποκαλύφθηκαν 150 κατασκευές σχετιζόμενες με αρχαία υδροσυστήματα, χαρακτηριστικές της αρχαίας πόλης του Πειραιά. Αυτές έρχονται να προστεθούν στα περισσότερα από 345 πηγάδια και 388 δεξαμενές που έχουν ήδη βρεθεί σε παλιότερες ανασκαφές στην πόλη.
Η συνολική έκταση που ελέγχθηκε αρχαιολογικά από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων σε 5 Σταθμούς και 7 Φρέατα Εξαερισμού, προσεγγίζει τα 30.000 τ.μ., ενώ οι σωστικές ανασκαφικές έρευνες διενεργήθηκαν σε συνολική επιφάνεια 7.500 τ.μ. Υπό μόνιμη αρχαιολογική παρακολούθηση πραγματοποιήθηκαν όλες οι εκσκαφικές εργασίες, αλλά και η διάνοιξη των 7,6 χλμ της σήραγγας διέλευσης των συρμών.
Στην ομιλία της η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, ανέφερε πως σύμφωνα με τα οριζόμενα στον αρχαιολογικό νόμο, το Υπουργείο Πολιτισμού ζήτησε από την Αττικό Μετρό την υλοποίηση στον σταθμό «Δημοτικό Θέατρο» μιας μόνιμης έκθεσης για το Σύστημα Ύδρευσης της αρχαίας πόλης του Πειραιά.
Η πρόκληση ήταν ιδιαίτερη για την Εφορεία Αρχαιοτήτων, καθώς η μουσειακή έκθεση έπρεπε να ενσωματωθεί σε ένα πολυσύχναστο και πολύβουο χώρο. Μία έκθεση που συμβάλλει στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της, ιδιαίτερα σήμερα, που η οικονομική, τουριστική και κοινωνική επιτυχία των πόλεων βασίζεται ολοένα και περισσότερο στη δυνατότητα να αναπτύσσουν νέα σημεία πολιτιστικού ενδιαφέροντος, που αναδεικνύουν τη δυναμική τους.
Νοηματικός και μουσειολογικός σχεδιασμός της έκθεσης στο μετρό
Στη συγκρότηση της κεντρικής μουσειολογικής ιδέας που θέλει να αναδείξει τη σημασία του νερού ως κοινωνικού αγαθού και παράλληλα ως πεδίου ανάπτυξης τεχνολογικής καινοτομίας, οδήγησε η μελέτη των ανασκαφικών δεδομένων σε συνδυασμό με τις δυνατότητες ενσωμάτωσης του διαθέσιμου εκθεσιακού υλικού στο χώρο του σταθμού.
Μετρό: Πειραιάς-Σύνταγμα σε 20 λεπτά -Έργο τέχνης, με εμφανή αρχαιολογικά ευρήματα [εικόνες]
Η κεντρική ιδέα υπήρξε και η αφετηρία για τη σύνθεση του μουσειολογικού σκεπτικού:
«H σύνδεση της διαχείρισης του νερού με την ιστορική και κοινωνική εξέλιξη της πόλης του Πειραιά από τα Κλασικά χρόνια έως την Ύστερη αρχαιότητα». Σε αυτό το νοηματικό πλαίσιο, βασικοί άξονες για την παραγωγή της εκθεσιακής αφήγησης είναι αφενός η εξέλιξη της τεχνολογίας του υδρευτικού συστήματος και αφετέρου η οικιστική και πολεοδομική ανάπτυξη της πόλης ιδωμένης σε συνάρτηση με τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες. Ο συνδετικός κρίκος της νοηματικής πορείας είναι η ζωτική αξία του νερού ως αναγκαία προϋπόθεση της διαβίωσης, αλλά και κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας διαχρονικά.
Η παρουσίαση του συστήματος υδροδότησης της αρχαίας πόλης αναπτύσσεται σε πέντε θεματικές ενότητες που ανιχνεύουν τις αθέατες υδάτινες διαδρομές και αφηγούνται ιστορίες για τη λειτουργία της πόλης.
Τα ανασκαφικά δεδομένα που παρουσιάζονται προέρχονται από δύο αλληλοσυμπληρούμενες πηγές, τα οικιστικά κατάλοιπα και τις υπόγειες κατασκευές ύδρευσης.
Μία διαδρομή σαν «χρονοκάψουλα» στον Πειραιά στην αρχαιότητα
Τα ίχνη των αρχιτεκτονικών δομών, από τη µία πλευρά, µάς οδηγούν στην ανάλυση και την ανασύνθεση της εικόνας του πειραϊκού αστικού τοπίου. Τα πηγάδια και οι δεξαμενές, από την άλλη, µαζί µε τα αντικείμενα τα οποία βρέθηκαν καλυµµένα µε λάσπη στο εσωτερικό τους, µας μεταφέρουν, σαν «χρονοκάψουλες», ιστορίες για τη χρήση των ίδιων των υπόγειων κατασκευών και την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Οι πέντε θεματικές ενότητες υποστηρίζονται από τέσσερις βασικούς εκθεσιακούς τύπους:
-Την έκθεση αντιγράφων των συστημάτων άντλησης, συλλογής και μεταφοράς νερού, όπως εξελίχθηκαν από την ίδρυση της πόλης τον 5ο αι. π.Χ. έως τη ρωμαϊκή περίοδο
-Την έκθεση πρωτότυπων εκθεμάτων που σχετίζονται με τον τρόπο διαμόρφωσης και λειτουργίας μιας πειραϊκής οικίας σε σχέση με τη διαχείριση των υδάτινων πόρων της πόλης. Το κεντρικό έκθεμα τοποθετήθηκε κάτω από γυάλινο δάπεδο της υπόγειας διάβασης.
Πρόκειται για την ανασύσταση ενός ανδρώνα κλασικής οικίας που αποκαλύφθηκε στη σωστική ανασκαφή κατά την κατασκευή του Φρέατος Δεληγιάννη και το οποίο αποσπάστηκε και συντηρήθηκε για το σκοπό αυτό. Περιλαμβάνει ένα βοτσαλωτό δάπεδο, περιμετρικό δάπεδο από ασβεστοκονίαμα και δύο περιμετρικούς τοίχους. Η κάτοψη του σπιτιού συμπληρώνεται με την αναπαράσταση τμήματος της αυλής, του κύριου χώρου των καθημερινών λειτουργιών της κατοικίας, αλλά και, παράλληλα, χώρου πρόσβασης στο νερό.
Η «σκηνογραφία» υπηρετεί το μουσειολογικό σκεπτικό για τη δημιουργία ενός ζωντανού χώρου όπου ο διερχόμενος θα παρακολουθεί ένα καθημερινό στιγμιότυπο μέσα από αυθεντικά αντικείμενα: δίπλα στο μαρμάρινο στόμιο πηγαδιού της αυλής, τα σκεύη άντλησης και μεταφοράς, ένας μυλόλιθος και ένα γουδί συνθέτουν μία σκηνή της τροφοπαραγωγικής διαδικασίας.
-Την παρουσίαση της χρήσης του νερού στην καθημερινή ζωή των αρχαίων κατοίκων του Πειραιά με ψηφιακά εκθέματα. Σε videowall προβάλλονται μορφές από την αρχαία εικονογραφία σε ανθρώπινη κλίμακα και σε διάδραση με σκηνικά που μεταβάλλονται παραπέμποντας στην εκάστοτε δραστηριότητα.
-Η αφήγηση ολοκληρώνεται με το εποπτικό υλικό που πλαισιώνει την κατά χώραν ανάδειξη της διατηρούμενης δεξαμενής 27, στο επίπεδο της πλατείας Αγ. Κωνσταντίνου, πλησίον της κεντρικής εισόδου του σταθμού.
Μάλιστα, κατά την κατασκευή του σταθμού και σε βάθος 7,5 μέτρων από την επιφάνεια της γης, βρέθηκε υδραγωγείο, με μέσο πλάτος τα 0,80 μέτρα και μέσο ύψος 1,80 μ.
Οι αρχαίοι Έλληνες και αργότερα οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν εξαιρετικά Υδραγωγεία για την ύδρευση των μεγάλων πόλεων με κατάλληλο καθαρό νερό. Η σημασία του νερού στη ζωή των αρχαίων, συνόδευε όλες τις εκδηλώσεις του ανθρωπίνου βίου, όπως βλέπουμε και στις αναπαραστάσεις στους τοίχους του μετρό στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά.
Μέλος του μητρώου
