Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προειδοποιεί: «κρατήστε λίγα μετρητά για ώρα ανάγκης». Παρά την εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών, κάθε μεγάλη κρίση δείχνει πως τα χαρτονομίσματα παραμένουν αναντικατάστατα.
Στην πανδημία, στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, στο μπλακ άουτ της Ιβηρικής το 2025 αλλά και στη «δική» μας την ελληνική κρίση χρέους, οι πολίτες έσπευσαν στα ΑΤΜ και στα ταμεία να σηκώσουν ρευστό. Ο λόγος απλός: όταν πέφτει το ρεύμα, όταν μπλοκάρουν τα δίκτυα ή όταν οι τράπεζες περιορίζουν τις αναλήψεις, το μόνο που λειτουργεί σίγουρα είναι τα μετρητά. Η ΕΚΤ λοιπόν συμβουλεύει κάθε νοικοκυριό να έχει στην άκρη ένα μικρό απόθεμα για τρεις μέρες – μικρά χαρτονομίσματα και κέρματα – ώστε να μπορεί να καλύψει βασικές ανάγκες χωρίς πανικό.
Το Dnews.gr «χαρτογραφεί» μέσα από 12 ερωτήσεις – απαντήσεις τις βασικές εντολές της ΕΚΤ για τα «μετρητά έκτακτης ανάγκης».
Γιατί μπαίνει θέμα «72 ωρών» σε μετρητά;
Επειδή σε μεγάλες διαταραχές (π.χ. μπλακ-άουτ, κυβερνοεπιθέσεις, γεωπολιτικές κρίσεις) οι ψηφιακές πληρωμές μπορεί να «παγώσουν» για ώρες ή και μια–δυο μέρες. Ένα βασικό απόθεμα μετρητών επιτρέπει στα νοικοκυριά να καλύψουν τα απολύτως απαραίτητα (τρόφιμα, καύσιμα, φάρμακα) μέχρι να αποκατασταθούν τα δίκτυα.
Μα δεν έχει μειωθεί η χρήση μετρητών;
Στις καθημερινές συναλλαγές ναι, αλλά η συνολική κυκλοφορία χαρτονομισμάτων αυξάνεται διαχρονικά. Αυτό το “παράδοξο των χαρτονομισμάτων” δείχνει ότι τα μετρητά έχουν ξεχωριστή χρησιμότητα ως «δίχτυ ασφαλείας», όχι μόνο ως μέσο πληρωμής στο ταμείο.
Τι έδειξαν οι κρίσεις για τη ζήτηση μετρητών;
Κάθε μεγάλη κρίση πυροδότησε απότομες «εκτινάξεις» στην απόκτηση μετρητών από το κοινό: χρηματοπιστωτική αναταραχή 2008, ελληνική κρίση 2014–15, πανδημία 2020, πόλεμος στην Ουκρανία 2022, ακόμη και το ιβηρικό μπλακ-άουτ τον Απρίλιο 2025. Σε όλες, ο κόσμος στράφηκε άμεσα στο φυσικό χρήμα.
Τι γίνεται σε μπλακ-άουτ ή βλάβες υποδομών;
Όταν ρεύμα/τηλεπικοινωνίες πέφτουν, POS, e-banking, ακόμη και ΑΤΜ μπορεί να μη λειτουργούν. Τότε τα μετρητά γίνονται από «μία επιλογή» η μόνη πρακτική επιλογή πληρωμής μέχρι την επαναφορά των συστημάτων.
Γιατί τα μετρητά θεωρούνται «αντικυκλικά» και λιγότερο ευαίσθητα στα επιτόκια;
Τράπεζες και χονδρεμπόριο ρυθμίζουν τα διαθέσιμα ανάλογα με το κόστος, αλλά η ζήτηση του κοινού για μετρητά αυξάνει κυρίως από ψυχολογικούς/πρακτικούς λόγους ασφαλείας σε περιόδους αβεβαιότητας – όχι τόσο από το ύψος των επιτοκίων.
Ποιο είναι το συστημικό όφελος;
Τα μετρητά προσθέτουν «πλεονασμό ασφαλείας» στο σύστημα πληρωμών – σαν «ρεζέρβα». Όταν οι ψηφιακές ράγες έχουν βλάβη, το φυσικό χρήμα κρατά την οικονομία σε κίνηση, μειώνοντας κοινωνικό/οικονομικό κόστος.
Γιατί προτείνεται συγκεκριμένα «72 ώρες»;
Είναι ένας ρεαλιστικός ορίζοντας για αποκατάσταση βασικών λειτουργιών μετά από σοβαρή διαταραχή. Πολλές αρχές σε Ευρώπη συστήνουν 2–3 μέρες «μαξιλάρι» ώστε τα νοικοκυριά να μη μείνουν ακάλυπτα στο κρίσιμο πρώτο διάστημα.
Πόσα μετρητά να κρατά ένα νοικοκυριό;
Οι οδηγίες διαφέρουν, αλλά ενδεικτικά ποσά ~€70–€100 ανά άτομο ή ό,τι καλύπτει βασικές δαπάνες 72 ωρών (τροφές/νερό, μετακινήσεις, μικροαγορές, φάρμακα). Το «σωστό» ποσό εξαρτάται από μέγεθος οικογένειας και ανάγκες.
Σε τι χαρτονομίσματα/κέρματα;
Όχι μόνο μεγάλα χαρτονομίσματα. Μείγμα μικρών και μεσαίων αξιών (π.χ. €5–€20 και κέρματα) για να μπορείς να πληρώσεις όταν δεν υπάρχουν ρέστα ή όταν μικρά μαγαζιά δουλεύουν «χειροκίνητα».
Πού τα φυλάμε και πώς τα ανανεώνουμε;
Σε ασφαλές, στεγνό, διακριτικό σημείο στο σπίτι (όχι όλα στο ίδιο μέρος). Κάνουμε «περιστροφή» κάθε λίγους μήνες: χρησιμοποιούμε μέρος και το αναπληρώνουμε, ώστε να μένουν πάντα αξιοποιήσιμα.
Δεν αρκεί το «να σηκώσω από ΑΤΜ αν χρειαστεί»;
Όχι πάντα. Σε κρίσεις τα ΑΤΜ μπορεί να τεθούν εκτός ή να έχουν όρια/ουρές/έλλειψη ρευστού. Το προ-διαθέσιμο μικρό απόθεμα εξαλείφει το ρίσκο να βρεθείς χωρίς μέσο πληρωμής.
Τα μετρητά «κοστίζουν»; Γιατί να τα κρατώ;
Έχουν ευκαιριακό κόστος (δεν αποδίδουν τόκο) και θέλουν ασφάλεια φύλαξης. Όμως αγοράζουν ανθεκτικότητα: άμεση πρόσβαση, ιδιωτικότητα, καθολική αποδοχή χωρίς ρεύμα/δίκτυο. Σε σπάνια αλλά υψηλού αντίκτυπου συμβάντα, αυτό το «ασφάλιστρο» αξίζει τον κόπο.
Μέλος του μητρώου
