Το Μπαγκλαντές βρίσκεται σε ιστορική καμπή. Εβδομάδες αντικυβερνητικών διαδηλώσεων οδήγησαν στην ανατροπή της επό 15ετίας πρωθυπουργού της χώρας, Σεΐχ Χασίνα, ενώ πλέον αναμένεται ο σχηματισμός προσωρινής κυβέρνησης.
Αφού η Χασίνα παραιτήθηκε και εγκατέλειψε τη χώρα τη Δευτέρα, πλήθος κόσμου εισέβαλε στην επίσημη κατοικία της στη Ντάκα, εν μέσω αναφορών για λεηλασίες και αναταραχές στην πρωτεύουσα.
Τουλάχιστον 20 άνθρωποι σκοτώθηκαν στα επεισόδια - μετά τους 90 νεκρούς στις διαδηλώσεις της Κυριακής, τις πλέον αιματηρές στην πρόσφατη ιστορία του Μπανγκλαντές.
{https://youtu.be/lbyMEutQecw}
Η Χασίνα - πρώην σύμβολο της δημοκρατίας και πλέον του αυταρχισμού - βρίσκεται τώρα στην Ινδία, χωρίς να είναι για την ώρα σαφές αν θα παραμείνει εκεί ή θα αναζητήσει αλλού καταφύγιο.
Η 76χρονη Χασίνα κυβέρνησε με σιδηρά πυγμή το Μπαγκλαντές των 170 εκατομμυρίων κατοίκων από το 2009, ενώ μόλις ένα μήνα πριν οι διαμαρτυρίες που απαιτούσαν την παραίτησή της θα ήταν αδιανόητες.Το πρωί της Δευτέρας, ωστόσο, η «έξοδος» της ήταν μονόδρομος.
Είχαν περάσει αρκετές ημέρες από τότε που το ανώτατο δικαστήριο κατήργησε τις ποσοστώσεις εργασίας που αρχικά προκάλεσαν τις διαμαρτυρίες φοιτητών στις αρχές Ιουλίου. Η αναταραχή όμως συνεχίστηκε, μετατρεπόμενη σε αντικυβερνητικό κίνημα που την ήθελε εκτός εξουσίας. Αυτό που τελικά έγειρε την πλάστιγγα ήταν η σφοδρότητα των συγκρούσεων μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας την Κυριακή.
{https://youtu.be/bdHOqmvX5qc}
Σεΐχ Χασίνα: Από εθνικό είδωλο... δικτάτορας
Η κόρη του ιδρυτικού προέδρου του Μπαγκλαντές, Σεΐχ Χασίνα, υπήρξε η μακροβιότερη γυναίκα επικεφαλής κυβέρνησης στον κόσμο.
Ο πατέρας της δολοφονήθηκε μαζί με τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς της στο στρατιωτικό πραξικόπημα του 1975. Μόνο η Χασίνα και η μικρότερη αδελφή της επέζησαν καθώς ταξίδευαν στο εξωτερικό. Αφού έζησε εξόριστη στην Ινδία, επέστρεψε στο Μπαγκλαντές το 1981, ενώνοντας τις δυνάμεις με άλλα πολιτικά κόμματα προκειμένουν να ηγηθεί μιας λαϊκής εξέγερσης για τη δημοκρατία που την μετέτρεψε σε εθνικό είδωλο.
Εξελέγη για πρώτη φορά πρωθυπουργός το 1996, αλλά αργότερα έχασε από την αντίπαλό της Χαλέντα Ζία του Εθνικιστικού Κόμματος του Μπαγκλαντές (BNP) το 2001.
Επανήλθε στην εξουσία το 2009 όπου και παρέμεινε «γατζωμένη» μέχρι χθες: Η θητεία της αυτή σημαδεύτηκε με κατηγορίες για εξαφανίσεις, εξωδικαστικές εκτελέσεις και πολιτικές διώξεις αντιπολιτευόμενων και επικριτών της.
Η ίδια είχε αρνηθεί επανειλημμένα τις κατηγορίες, με την κυβέρνηση να κατηγορεί την αντιπολίτευση πως υποδαυλίζει τις διαδηλώσεις.
Αυτή τη φορά η οργή ήταν μεγαλύτερη από ποτέ. Η Χασίνα - η οποία κέρδισε τις αμφιλεγόμενες εκλογές του Ιανουαρίου με την αντιπολίτευση να μποϊκοτάρει τη διαδικασία - αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι οι δυνάμεις ασφαλείας ήταν αδύνατον να την κρατήσουν στην εξουσία.
{https://youtu.be/oC-ySTRlYAw}
Γιατί βγήκαν στους δρόμους οι φοιτητές
Οι διαμαρτυρίες ξεκίνησαν στις αρχές Ιουλίου ειρηνικά με τους φοιτητές να διεκδικούν την κατάργηση των ποσοστώσεων στις θέσεις εργασίας στο δημόσιο [το ένα τρίτο των δημόσιων υπαλλήλων ήταν συγγενείς βετεράνων του πολέμου για την ανεξαρτησία από το Πακιστάν το 1971].
Οι ακτιβιστές είχαν υποστηρίξει ότι το σύστημα αυτό δημιουργεί διακρίσεις και πρέπει να αναθεωρηθεί. Αν και το αίτημά τους ικανοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό, οι διαμαρτυρίες σύντομα μετατράπηκαν σε ένα ευρύτερο αντικυβερνητικό κίνημα.
«Δεν είναι [μόνο] φοιτητές πλέον, φαίνεται ότι άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα έχουν ενταχθεί στο κίνημα διαμαρτυρίας», δήλωνε τον περασμένο μήνα στο BBC η δρ Σαμίνα Λουθφά, επίκουρη καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ντάκα.
Καθώς το κίνημα επεκτάθηκε, ακολούθησαν συγκρούσεις και πάνω από 300 άνθρωποι σκοτώθηκαν στις ταραχές.
Τα μέσα ενημέρωσης του Μπανγκλαντές και οι διαδηλωτές κατηγόρησαν την αστυνομία για τον αυξανόμενο αριθμό των νεκρών. Η κυβέρνηση, ωστόσο, υποστήριξε ότι οι αστυνομικοί άνοιξαν μόνο σε αυτοάμυνα ή για να προστατεύσουν την κρατική περιουσία.
Η Χασίνα απαγόρευσε επανειλημμένα την πρόσβαση στο διαδίκτυο σε τμήματα της χώρας, επέβαλε πανεθνική απαγόρευση κυκλοφορίας και χαρακτήρισε όσους διαδήλωναν εναντίον της ως «τρομοκράτες» που επιδιώκουν να «αποσταθεροποιήσουν τη χώρα».
Όμως η εκστρατεία πολιτικής ανυπακοής που είχε πάρει διαστάσεις δεν έδειχνε σημάδια ύφεσης.
Ατμομηχανή των εξαγωγών έτοιμων ενδυμάτων με μισθούς πείνας
Οι αιματηρές διαδηλώσεις δεν προέκυψαν «στο κενό». Το Μπαγκλαντές ήταν εδώ και καιρό ένα «καζάνι που βράζει».
Παρότι αποτελεί μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στον κόσμο, οι ειδικοί επεσήμαναν πως η ανάπτυξη δεν είχε μεταφραστεί σε θέσεις εργασίας για τους αποφοίτους πανεπιστημίων.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου 18 εκατομμύρια νέοι από το Μπαγκλαντές αναζητούσαν εργασία, με τους αποφοίτους πανεπιστημίου να αντιμετωπίζουν υψηλότερα ποσοστά ανεργίας από τους λιγότερο μορφωμένους συνομηλίκους τους.
Ως ατμομηχανή των εξαγωγών έτοιμων ενδυμάτων, το Μπαγκλαντές διοχετεύει ρούχα αξίας περίπου 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην παγκόσμια αγορά. Ο τομέας απασχολεί περισσότερα από τέσσερα εκατομμύρια άτομα, πολλά από τα οποία γυναίκες. Όμως οι θέσεις εργασίας στα εργοστάσια δεν επαρκούν για την νεότερη γενιά.
Και αυτός είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο ήθελαν να καταργηθούν οι ποσοστώσεις στις κυβερνητικές θέσεις εργασίας - καθώς αυτό σήμαινε πως θα είχαν περισσότερες ευκαιρίες για μια καλύτερη θέση εργασίας.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο μισθός στις βιοτεχνίες ενδυμάτων του Μπαγκλαντές κυμαίνεται στα 114 δολάρια, ενώ όταν τον Νοέμβριο του 2023 οι εργάτες διεκδίκησαν αύξηση των αμοιβών τους, η Χασίνα προειδοποιούσε πως «αν βγουν στον δρόμο για να διαμαρτυρηθούν υπό την υποκίνηση κάποιου, θα χάσουν τη δουλειά τους και θα πρέπει να επιστρέψουν στα χωριά τους».
Πώς γιγαντώθηκε η οργή στο Μπαγκλαντές
Και μπορεί οι ποσοστώσεις στο Δημόσιο να καταργήθηκαν, ωστόσο οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν, με την βίαιη καταστολή τους να ρίχνει λάδι στη φωτιά της οργής των πολιτών.
Η κυβέρνηση της Χασίνα περηφανευόταν πως μεταμόρφωσε το Μπανγκλαντές, κατασκευάζοντας νέους δρόμους, γέφυρες, εργοστάσια και ακόμη και μετρό. Τα έργα υποδομών όμως συνοδεύτηκαν από καταγγελίες για αχαλίνωτη διαφθορά.
Το κατά κεφαλήν εισόδημα τριπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία, καθώς περισσότεροι από 25 εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν από τη φτώχεια μέσα σε 20 χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Πολλοί όμως θεώρησαν ότι η ανάπτυξη ωφέλησε κυρίως όσους βρίσκονταν κοντά στο κυβερνών κόμμα.
Τους τελευταίους μήνες τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο Μπανγκλαντές κυριαρχούνταν από συζητήσεις σχετικά με τις καταγγελίες για διαφθορά σε βάρος ορισμένων πρώην κορυφαίων αξιωματούχων της Χασίνα - μεταξύ των οποίων ένας πρώην αρχηγός του στρατού, ένας πρώην αρχηγός της αστυνομίας, ανώτεροι εφοριακοί και κρατικοί υπάλληλοι.
Η επιτροπή κατά της διαφθοράς είχε αρχίσει να ερευνά την πρώην αρχηγό της αστυνομίας Μπεναζίρ Αχμέντ - που κάποτε θεωρούνταν στενός σύμμαχος της Χασίνα - για συσσώρευση εκατομμυρίων δολαρίων. Ο ίδιος αρνήθηκε τους ισχυρισμούς. Ακόμα δε και όταν η Χασίνα υποσχέθηκε να «τα βάλει» με τη διαφθορά, παραδέχθηκε ότι είχε απολύσει έναν οικιακό βοηθό για υποτιθέμενη κλοπή 34 εκατομμυρίων δολαρίων από κρατικά κονδύλια.
Τέτοιες συγκλονιστικές αποκαλύψεις δεν ξέφυγαν φυσικά της προσοχής των Μπαγκλαντεσιανών, οι οποίοι αγωνίζονται να ανταπεξέλθουν στο αυξανόμενο κόστος ζωής.
Την ίδια ώρα, υπέρμαχοι των αθρωπίνων δικαιωμάτων επισημαίνουν πως ο χώρος για δημοκρατικές λειτουργίες είχε συρρικνωθεί επί των ημερών της Χασίνα - η κυβέρνηση κατηγορήθηκε ότι φιμώνει τα μέσα ενημέρωσης και τους επικριτές της, ενώ φυλακίζει ή «εξαφανίζει» τους πιο ισχυρούς επικριτές της.
Σύμφωνα με την δρ Σαμίνα Λουθφά, «η οργή κατά της κυβέρνησης και του κυβερνώντος κόμματος συσσωρεύεται εδώ και πολύ καιρό [...] Οι άνθρωποι καταφεύγουν σε διαμαρτυρίες αν δεν τους έχει απομείνει κανένα άλλο μέσο».
Μέλος του μητρώου
