Η Ιωάννα Τριανταφύλλου (Ινστιτούτο Φυσικής του Εσωτερικού της Γης και Γεωκινδύνων, Ερευνητικό Κέντρο Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου),
ο Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος (Διοικητικό Συμβούλιο, Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο), ο Κωνσταντίνος Σιέττος (Τμήμα Μαθηματικών και Εφαρμογών «Renato Caccioppoli», Πανεπιστήμιο της Νάπολης «Federico II»),
και ο Κωνσταντίνος Σπηλιώτης (Σχολή Πολιτικών Μηχανικών, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) συνυπογράφουν την ερευνητική έκθεση με θέμα: «Διαχωρισμός προσεισμών, μετασεισμών και σμήνους σεισμών σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της σεισμικής κρίσης του 2025 κοντά στο ηφαίστειο της Σαντορίνης, Ελλάδα: Στατιστικά στοιχεία σεισμών και σύνθετα δίκτυα».
Σχετικά ανάρτηση έχει κάνει και στην προσωπική του σελίδα στο Facebook ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος:
Σεισμοί Σαντορίνης-Αμοργού 2025. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Geosciences η λεπτομερής ανάλυσή μας.
Πιστεύω ότι θα αποτελέσει ορόσημο διεθνώς για τρεις λόγους:
1. Η ανάλυση δεν έγινε εκ των υστέρων, αλλά τότε που εξελισσόταν η σεισμική δράση, μέρα με τη μέρα, σε πραγματικό χρόνο. Εγχείρημα πολύ δύσκολο. Δε γνωρίζω άλλο παρόμοιο επίτευγμα διεθνώς. Ανοίξαμε σπουδαίο μεθοδολογικό δρόμο με βάση τη στατιστική των σεισμών και τη θεωρία των πολύπλοκων δικτύων (complex networks).
2. Η σε πραγματικό χρόνο ανάλυση τεκμηριώνεται από την πληθώρα των σχεδόν καθημερινών δηλώσεων σε ΜΜΕ, σε κοινωνικά δίκτυα και σε σχετικές εκθέσεις που αποστέλλοντο στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας και στον ΟΑΣΠ.
3. Δείξαμε ότι δεν επρόκειτο για ένα σμήνος σεισμών, όπως οι περισσότεροι με ευκολία αλλά άκριτα υποστήριζαν, αλλά μια ακολουθία προσεισμών-κύριου σεισμού-μετασεισμών, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, κυρίως τεκτονικής, όχι ηφαιστειακής προέλευσης.
Τα συμπεράσματα της έκθεσης
Στα συμπεράσματα της έκθεσης αναφέρονται τα εξής:
Η σεισμική ακολουθία Σαντορίνη-Αμοργός Ιανουαρίου-Μαρτίου 2025 αναπτύχθηκε αρκετά χιλιόμετρα μακριά από τα ενεργά ηφαίστεια Νέα Καμμένη και Κολούμπο, αλλά εντός ενός πυκνού δικτύου ενεργών ρηγμάτων, κυρίως εντός του σεισμογόνου στρώματος που εκτείνεται σε βάθος 5 έως 15 χλμ. Καταγράφηκαν χιλιάδες σεισμικές δονήσεις, με τη μεγαλύτερη (ML = 5,3, Mw = 5,2) να σημειώνεται στις 10 Φεβρουαρίου 2025 κοντά στο νησάκι Ανύδρος.
Αυτή η ακολουθία αποτέλεσε μια εξαιρετική ευκαιρία για να δοκιμάσουμε τις δυνατότητές μας να διακρίνουμε σε πραγματικό χρόνο τους πιθανούς τύπους σεισμικών συσσωματωμάτων που βρίσκονται σε εξέλιξη, χρησιμοποιώντας στατιστικά στοιχεία σεισμών και υποστηριζόμενα από σύνθετα εργαλεία δικτύων. Η περίπτωση αυτή μετατράπηκε σε ένα επιτυχημένο μεθοδολογικό πείραμα που περιελάμβανε όχι μόνο την καθημερινή επανεκτίμηση της σεισμικής δραστηριότητας, αλλά και την πλήρη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων.
Το πείραμα διεξήχθη σε ένα κοινωνικό κλίμα ιδιαίτερα τεταμένο, όχι μόνο λόγω της έντονης ανησυχίας του πληθυσμού και των κυβερνητικών αρχών, αλλά και λόγω των πολλών και διαφορετικών δηλώσεων που έκαναν επιστήμονες σχετικά με επικείμενους μεγάλους σεισμούς και ηφαιστειακές εκρήξεις.
{https://youtu.be/I7QbRwfb2Jk}
Εισαγάγαμε μια στρατηγική βασισμένη σε δύο βασικούς πυλώνες.
-Ο πρώτος είναι ότι οι προσεισμοί, οι μετασεισμοί και τα σμήνη σεισμών χαρακτηρίζονται από ξεχωριστά τρισδιάστατα χωροχρονικά και μεγεθικά πρότυπα.
-Ο δεύτερος πυλώνας ήταν η καθημερινή παρακολούθηση των τρισδιάστατων αλλαγών κατά τη διάρκεια της σεισμικής συσσωμάτωσης, με στόχο την αναγνώριση προτύπων που ταιριάζουν με τα δεδομένα σεισμικής δραστηριότητας που παρατηρήθηκαν.
Τα τρισδιάστατα χαρακτηριστικά της σεισμικής δραστηριότητας στο ίδιο σημείο χρησιμοποιήθηκαν ως σημείο αναφοράς για τον έλεγχο σημαντικών αλλαγών κατά τη διάρκεια της σεισμικής δραστηριότητας.
Ήδη από την τρίτη ημέρα της συστάδας (1 Φεβρουαρίου 2025), αναγνωρίσαμε ότι ολόκληρη η σεισμική δραστηριότητα του περιβάλλοντος αντιπροσώπευε μια σταθερή κατάσταση με ρυθμό σεισμικής δραστηριότητας ~0,03 συμβάντα/ημέρα και παράμετρο b = 1,19 ± 0,11 για το όριο πληρότητας μεγέθους Mc = 2,9.
Την τέταρτη ημέρα της συστάδας, μπορέσαμε να ανιχνεύσουμε ότι η συνεχιζόμενη ακολουθία χαρακτηριζόταν από τυπικά πρόδρομα σεισμικά φαινόμενα, δηλαδή από επιτάχυνση του ρυθμού σεισμικότητας που ακολουθούσε σχεδόν τον νόμο της ισχύος και κορυφώθηκε με 120 και 161 συμβάντα/ημέρα την τέταρτη και την έβδομη ημέρα, αντίστοιχα, και από σταδιακή πτώση της τιμής b στο επίπεδο 0,72 ± 0,02.
Αυτές οι αλλαγές ήταν ιδιαίτερα σημαντικές σε σύγκριση με τις αντίστοιχες τιμές που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια της σεισμικής δραστηριότητας του περιβάλλοντος.
Ο υψηλός εκθέτης ισχύος 2,45 που βρέθηκε την πρώτη εβδομάδα της ακολουθίας προσεισμών υποδηλώνει την πολύ γρήγορη αύξηση του ρυθμού των προσεισμών, η οποία πιθανώς ευνοήθηκε από το πυκνό δίκτυο ρηγμάτων στην περιοχή.
Ταυτόχρονα, ανιχνεύσαμε επιπλέον χαρακτηριστικά προσεισμών, όπως η προσωρινή πτώση του ρυθμού σεισμικότητας κατά τις τελευταίες ~3 ημέρες πριν από τον μεγαλύτερο σεισμό.
Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό που ανιχνεύθηκε κατά τη διάρκεια της συνεχιζόμενης συστάδας ήταν η σταδιακή μετατόπιση της δραστηριότητας από τα ΝΔ προς τα ΒΑ, σχηματίζοντας μια σεισμική ζώνη μήκους ~25 km με μέση ταχύτητα μετατόπισης ~0,72 km/ημέρα. Αυτό το χαρακτηριστικό ευνοούσε την ερμηνεία ότι η συστάδα του 2025 ήταν μια αλληλουχία προσεισμών με προοδευτική μεταφορά τάσης κατά μήκος μιας προεντεταμένης ζώνης. Η ταχύτητα μετακίνησης ήταν κατά μία τάξη μεγέθους μικρότερη από εκείνη που απαιτείται για ένα σμήνος που προκαλείται από διαδικασίες διάχυσης, υποδηλώνοντας έτσι μάλλον μια διαδικασία υποδιάχυσης που πιθανώς διευκολύνθηκε από διαδρομές ρευστών.
Λόγω των παραπάνω σεισμικών χαρακτηριστικών, υποστηρίξαμε συνεχώς την περίπτωση προσεισμού μέχρι την εμφάνιση του ισχυρότερου σεισμού στις 10 Φεβρουαρίου και απορρίψαμε την περίπτωση ενός εξελισσόμενου σμήνους, ακόμη και όταν αυτό ήταν το πιο πιθανό σενάριο στις δημόσιες δηλώσεις άλλων επιστημόνων.
Τρεις ημέρες μετά τον κύριο σεισμό, μπορέσαμε να αναγνωρίσουμε την κατανομή ισχύος τύπου Omori μιας τυπικής ακολουθίας μετασεισμών. Βρήκαμε έναν εκθέτη αποσβέσεως 1,31, που υποδηλώνει σχετικά γρήγορη μείωση της δραστηριότητας. Η δραστηριότητα των μετασεισμών δεν επεκτάθηκε σημαντικά προς τα ανατολικά, πιθανώς λόγω ενός φραγμού που εμπόδισε την εξάπλωση της ρήξης.
Οι εκτιμήσεις μας υποστηρίχθηκαν επιπλέον από τα στοιχεία για την τεκτονική, μη ηφαιστειακή προέλευση των σεισμών, με βάση
(1) την ομοιότητα των κανονικών ρηγμάτων που εκτείνονται σε νοτιοδυτική-βορειοανατολική κατεύθυνση σύμφωνα με τις λύσεις του τανυστή ροπής,
(2) τη σχετικά χαμηλή συνιστώσα CLDV που εμπλέκεται στις ίδιες λύσεις, και
(3) την απουσία ηφαιστειακών σεισμών στα σεισμικά αρχεία.
Για τους λόγους αυτούς, κατά τη διάρκεια της συνεχιζόμενης συστάδας, εκτιμήσαμε επίσης ότι το επίπεδο του ηφαιστειακού κινδύνου δεν αυξήθηκε.
Το επιτυχημένο μεθοδολογικό πείραμα του 2025 με τη σειρά Σαντορίνη-Αμόργος αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο πλαίσιο για τη βελτίωση των δυνατοτήτων μας στην πρόγνωση σεισμών σε πραγματικό χρόνο και στην εκτίμηση κινδύνου βραχυπρόθεσμα.
Διαβάστε ολόκληρη την ανάλυση εδώ
Μέλος του μητρώου
