Χαρακτηριστικά παραδείγματα εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας είναι τα ιστιοφόρα και οι ανεμόμυλοι. Η αιολική ενέργεια για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας άρχισε να χρησιμοποιείται ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ μεγάλη ώθηση στη χρήση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας δόθηκε με την πετρελαϊκή κρίση το 1973. Αργότερα, και ειδικά μετά την ενεργοποίηση του πρωτόκολλου του ΚΥΟΤΟ το 2005 και την δέσμευση των χωρών που συμμετείχαν, στις οποίες είναι και η Ελλάδα, για τη μείωση των εκπομπών των αερίων που συμβάλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, εντάθηκε η προσπάθεια υποκατάστασης ενός μέρους των συμβατικών καυσίμων με ήπιες μορφές ενέργειας.
Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει σημαντικός αριθμός αιολικών πάρκων ενώ πρόσφατα έχει εγκριθεί (περιβαλλοντικοί όροι και άδεια παραγωγής ενέργειας) η εγκατάσταση νέων αιολικών πάρκων στα νησιά των Κυκλάδων (Άνδρο, Νάξο, Πάρο , Τήνο). Συγκεκριμένα για το νησί της Πάρου έχει εγκριθεί, σε πρώτη φάση, η εγκατάσταση 52 ανεμογεννητριών ύψους 100 μέτρων η κάθε μία, συνολικής ισχύος 105MW.
Είναι όμως οι μορφές αυτές ενέργειας τόσο ήπιες; Έχουν μόνο πλεονεκτήματα ή υπάρχουν και σημαντικά μειονεκτήματα; Υπάρχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον από την εγκατάσταση και τη λειτουργία τους; Επηρεάζουν τη ζωή των κατοίκων και με ποιο τρόπο; Έχουν επιπτώσεις στον τουρισμό; Αλλάζουν την φυσιογνωμία των νησιών; Αυτά είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που έχουν οι κάτοικοι των περιοχών στις οποίες επίκειται η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών.
Στο πλαίσιο αυτό και με σκοπό την ενημέρωση των πολιτών σχετικά με την επίδραση που θα έχει η εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου αυτού του μεγέθους στο νησί, στο περιβάλλον, στον τουρισμό και γενικότερα στην τοπική κοινωνία, πραγματοποιήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2014 ημερίδα με θέμα: «Αιολική ενέργεια βιομηχανικής κλίμακας και οι επιπτώσεις στην Πάρο». Οι ομιλίες κινήθηκαν σε τρεις κύριους άξονες. Ο πρώτος αφορούσε στις επιπτώσεις στο περιβάλλον (φυσικό και ανθρωπογενές), ο δεύτερος στα τεχνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά και κριτήρια και ο τρίτος στο νομικό πλαίσιο.
Κατά τη διάρκεια της ημερίδας τονίστηκε η ιδιαιτερότητα των Κυκλάδων όσον αφορά στην γεωμορφολογία και την υδρογεωλογία τους, στο μικροκλίμα τους και την αλληλεξάρτηση μεταξύ τους καθώς και στο ιδιαίτερο φυσικό κάλλος τους. Οι παράγοντες αυτοί έχουν άμεση σύνδεση μεταξύ τους, για κάθε νησί παρουσιάζουν ιδιαιτερότητα και ο αδιατάρακτος συντονισμός μεταξύ τους σχετίζεται με την επιβίωση των νησιωτών. Έγινε σαφές ότι η εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου τέτοιου μεγέθους σε περιοχές ειδικών τοπικών συνθηκών όπως είναι η Πάρος και τα υπόλοιπα κυκλαδονήσια μπορεί να διαταράξει αυτή την ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ των παραγόντων αυτών οδηγώντας σε καταστροφικές συνέπειες με αποτέλεσμα στο εγγύς μέλλον να κινδυνεύσει και η ίδια η ανάπτυξη και βιωσιμότητα των νησιών.
Τα συμπεράσματα τα οποία προέκυψαν είναι τα ακόλουθα:
• Η εγκατάσταση τόσο μεγάλου αριθμού ανεμογεννητριών, ύψους περίπου 100m, το οποίο αναλογικά με το φυσικό ανάγλυφο και τα υψόμετρα στο νησί είναι τεράστιο, σε συνδυασμό με την καταστροφή των μονοπατιών και των αναβαθμίδων από τη θεμελίωση τους και από τα συνοδά έργα θα οδηγήσει στην αλλοίωση του χαρακτήρα του νησιού και του φυσικού του κάλλους. Θα μετατρέψει το νησί από ήπιο προστατευμένο οικοσύστημα σε βιομηχανική περιοχή η οποία θα λειτουργεί ως προέκταση της ηπειρωτικής Ελλάδας, με επιπτώσεις τόσο στο φυσικό, όσο και στο ανθρωπογενές περιβάλλον και κατ' επέκταση στον τουρισμό και την ανάπτυξή του.
• Τα πετρώματα της Πάρου ανήκουν στην κατηγορία των διαρρηγμένων πετρωμάτων στα οποία η κυκλοφορία του νερού γίνεται λόγω δευτερογενούς πορώδους μέσω διακλάσεων και ασυνεχειών και γενικά η κατείσδυση είναι πολύ δύσκολη. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το έντονο δενδριτικό υδρογραφικό δίκτυο που ευνοεί την επιφανειακή απορροή των υδάτων δυσκολεύει σημαντικά την τροφοδοσία των υπόγειων υδροφορέων. Με την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών κατά την οποία τσιμεντοποιούνται και επομένως στεγανοποιούνται πολύ μεγάλα τμήματα των λεκανών απορροής μειώνεται σημαντικά η κατείσδυση και η τροφοδοσία του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και κατ' επέκταση η απόδοση των υδροληψιών του νησιού γεγονός που επηρεάζει άμεσα την βιωσιμότητα και την ανάπτυξή του.
• Λόγω της διαρκούς αναταράξεως των κατωτέρων αερίων μαζών και της μεταφοράς στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας με τη λειτουργία των ανεμογεννητριών εμποδίζεται η απαραίτητη συμπύκνωση των υδρατμών της ατμόσφαιρας για τη δημιουργία της τοπικής βροχής, αλλά και ο κορεσμός σε υδρατμούς του αέρα των κατωτέρων στρωμάτων με τα οποία δημιουργείται η δρόσος. Οι τοπικές βροχές είναι απολύτως απαραίτητες για τις Κυκλάδες τόσο για την χλωρίδα του νησιού και τις καλλιέργειες αλλά και για την ανανέωση των υπόγειων αποθεμάτων νερού. Η δρόσος είναι απολύτως απαραίτητη για τη χλωρίδα του νησιού καθώς ουσιαστικά καλύπτει το έλλειμμα της εδαφικής υγρασίας που υπάρχει λόγω των μειωμένων βροχοπτώσεων.
• Το μέγεθος των συνοδών έργων, τα οποία είναι απαραίτητα για την εγκατάσταση και λειτουργία του Αιολικού Πάρκου, είναι τεράστιο αναλογικά με την κλίμακα του νησιού. Ό όγκος των προϊόντων εκσκαφής που θα προκύψουν από την οδοποιία, τη θεμελίωση των Α/Γ και υπόλοιπα έργα θα είναι πολύ μεγάλος με αποτέλεσμα να απαιτείται η δημιουργία νέων πρανών και ουσιαστικά αλλαγή του αναγλύφου του νησιού γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ροές εδάφους και ιλύος δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα και παράλληλα εμποδίζοντας την δευτερογενή κατείσδυση του νερού στον υπόγειο υδροφορέα.
• Λόγω των αποψιλώσεων που θα πραγματοποιηθούν, οι οποίες σε συνδυασμό με την καταστροφή των αναβαθμίδων εντείνουν την επιδείνωση της διαβρωτικής διαδικασίας, θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις τόσο στη χλωρίδα όσο και στην πανίδα του νησιού, ενώ παράλληλα η βίαιη αλλαγή του αναγλύφου του νησιού θα οδηγήσει στην παραμόρφωση του ειδικού γεωτόπου του καταστρέφοντας το φυσικό κάλος του, το οποίο προστατεύεται από την υπάρχουσα νομοθεσία.
• Πρόσφατες μελέτες επισημαίνουν σοβαρούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία από την λειτουργία των ανεμογεννητριών, τόσο από τον ακουστικό θόρυβο αλλά και από τους υπόηχους χαμηλής συχνότητας οι οποίοι επιβαρύνουν τα εσωτερικά όργανα και δημιουργούν πονοκεφάλους, ιλίγγους, κλπ, ενώ παράλληλα σοβαρές επιπτώσεις υπάρχουν και στην πανίδα της περιοχής με την αύξηση της θνησιμότητας των πτηνών και τη μείωση της αναπαραγωγής των ζώων, την αναγκαστική μετανάστευση ή και εξαφάνιση κάποιων σπάνιων ειδών.
• Με τη λειτουργία των ανεμογεννητριών δεν θα παύσει εντελώς η λειτουργία του εργοστασίου παραγωγής ενέργειας της ΔΕΗ, που καίει μαζούτ, το οποίο θα μείνει σε ψυχρή εφεδρεία, για περίπτωση ανάγκης, ενώ παράλληλα η λειτουργία των ανεμογεννητριών θα πρέπει να υποστηρίζεται από μονάδες αντίστοιχης ισχύος συμβατικών καυσίμων του εθνικού συστήματος.
• Το κέρδος των ΟΤΑ και των δημοτών θα είναι μηδαμινό ενώ δεν δημιουργούνται θέσεις εργασίας, παρά μόνο μια, αυτή του τεχνικού ασφαλείας, ενώ υπάρχει κίνδυνος να συμβεί το ακριβώς αντίθετο (μείωση των θέσεων εργασίας) από το πλήγμα που θα δεχθεί ο τουρισμός από τον οποίο εξαρτάται άμεσα η οικονομία του νησιού.
• Με την έγκριση της εγκατάστασης και λειτουργίας των προαναφερόμενων αιολικών πάρκων βιομηχανική κλίμακας στα νησιά των Κυκλάδων παραβιάζεται ουσιαστικά το σύνταγμα καθώς:
Για τον υπολογισμό της φέρουσας ικανότητας δεν έχουν ληφθεί υπόψη οι υπάρχουσες ανθρωπογενείς εγκαταστάσεις (τουριστικές, αεροδρόμια, λιμάνια, κλπ) οι οποίες έχουν ήδη επηρεάσει τις αντοχές της περιοχής, αλλά ούτε και τα ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά του νησιού, όπως είναι η ευπάθεια της περιοχής σε σχέση με τη φυσιογνωμία της και το φυσικό της περιβάλλον, προκειμένου να καθοριστούν τα όρια κορεσμού. Σύμφωνα με το σύνταγμα τα νησιά ορίζονται ως απομονωμένα οικοσυστήματα με αυξημένη βιοποικιλότητα η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το ανθρωπογενές οικοσύστημα καθιστώντας έτσι μια ενότητα με ευαίσθητη ισορροπία, κάτι το οποίο δεν λαμβάνεται υπόψη.
Υπάρχει νομοθετική διγλωσσία με την οποία τα νησιά του Αιγαίου άλλοτε χαρακτηρίζονται ως περιοχές που χρήζουν προστασίας λόγω των ευαίσθητων οικοσυστημάτων τους και του τοπίου τους και άλλοτε ως απλά εδάφη τα οποία για την ικανοποίηση της εμπορευματοποίησης της ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να αποτελέσουν προέκταση της ηπειρωτικής χώρας, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.
Καταλήγοντας πρέπει να τονιστεί ότι φυσικά και η αιολική ενέργεια είναι μια ήπια μορφή ενέργειας με πολλά θετικά στοιχεία σε σχέση με τις συμβατικές μορφές, χρειάζεται όμως πολύ μεγάλη προσοχή και ενδελεχής μελέτη και στάθμιση όλων των ανωτέρω παραγόντων, όταν πρόκειται να επιλεχθούν περιοχές για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε μια χώρα με τόσες ιδιαιτερότητες όπως είναι η Ελλάδα. Είναι προφανές ότι αν συνεξεταστούν όλα τα παραπάνω σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε να επιτραπεί η εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε ένα τόσο ευαίσθητο οικοσύστημα όπως είναι τα νησιά των Κυκλάδων και φυσικά δεν νοείται στο όνομα της προστασίας του περιβάλλοντος να καταστρέφουμε, τελικά, ένα τόσο ευαίσθητο κομμάτι του, το οποίο αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά τμήματα της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς μας.
ΨΗΦΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ
Με την από 18-12-2014 Απόφασή του, ο Υπουργός ΠΕΚΑ (Α.Π. 177360), ανακάλεσε την πρώτη, από 23-12-2013 «Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων» (Α.Π. 172568), λόγω ακυρότητάς της εξαιτίας της μη ανάρτησης της τελευταίας στο δικτυακό τόπο (aepo.ypeka.gr), όπως προβάλλαμε στους νομικούς μας ισχυρισμούς.
Με τη νέα απόφαση, εγκρίνονται εκ νέου οι περιβαλλοντικοί όροι για την εγκατάσταση γιγαντιαίου, βιομηχανικών διαστάσεων (περιοχές Natura-βιοποικιλότητα) έργου, αιολικών πάρκων στα νησιά Άνδρο – Νάξο – Τήνο – Πάρο, συνολικής ισχύος 218,5 ΜW (95 ανεμογεννήτριες ύψους 100 m η κάθε μία), διασυνδεόμενα μεταξύ τους με υποθαλάσσιο καλώδιο υψηλής τάσης 150 kV συνολικού μήκους 158,86 χλμ.
Οι τοπικές κοινωνίες των νησιών μας, οι δήμοι και η διοικητική μας περιφέρεια, αγωνιζόμαστε ενάντια στην υλοποίηση του βιομηχανικού αυτού έργου διότι:
1. Ανατρέπει τη βιωσιμότητα των νησιών μας.
2. Ακυρώνει τα ήπια αιγαιοπελαγίτικα χαρακτηριστικά.
3. Υποβαθμίζει ανεπανόρθωτα το αναγνωρισμένο διεθνώς νησιωτικό φυσικό μας περιβάλλον.
4. Τσιμεντοποιεί τεράστιες εκτάσεις γης καταστρέφοντας το φυσικό περιβάλλον και την βιοποικιλότητα, χωρίς αναστροφή και δυνατότητα αποκατάστασης, ενώ παράλληλα μειώνει σημαντικά την κατείσδυση ομβρίων υδάτων εμποδίζοντας έτσι την τροφοδοσία του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα.
5. Παραβιάζει την καταγεγραμμένη από αιώνες πολιτιστική μας παράδοση και πολιτισμό, επιβάλλοντας νέους βιομηχανικούς όρους διαβίωσής μας.
6. Πλήττει την τοπική οικονομία, ακυρώνοντας τους όρους νησιωτικής ανάπτυξης.
7. Διαμορφώνει μεταναστευτικές συνθήκες των οικογενειών μας εξαιτίας του επαναπροσδιορισμού των νέων συνθηκών της λειτουργίας και βιωσιμότητας των επιχειρήσεών μας, αλλά και της απασχόλησης των οικογενειών μας.
8. Απαξιώνει τις αξίες της γης και των ακινήτων μας.
9. Επιφέρει θανάσιμο πλήγμα στον τουρισμό μας και στην οικονομία που στηρίζεται σε αυτόν και στην οποία επενδύουμε χρόνια καθημερινά.
10. Αντιστρατεύεται την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης (κοινωνία-περιβάλλον-ανάπτυξη) προς όφελος του επενδυτικού και επιχειρηματικού και μόνο κέρδους.
Ο αγώνας μας θα καθορίσει τις τύχες μας!
Ο Δήμος Πάρου, Η Περιφερειακή Ενότητα Πάρου και Φορείς του νησιού
Μέλος του μητρώου
