Νέο, αναμορφωμένο σύστημα διακυβέρνησης των Δήμων

Οι αλλαγές αυτές, οι οποίες θα εφαρμοστούν από την έναρξη της νέας αυτοδιοικητικής περιόδου1, συνδέονται κυρίως με:
➢ την ανάγκη εναρμόνισης του συστήματος διακυβέρνησης των δήμων με την εφαρμογή του νέου πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος που θεσπίστηκε με το ν. 4804/2021 (Α’ 90),
➢ την απλοποίηση και τον εκσυγχρονισμό του τρόπου συγκρότησης και λειτουργίας των δημοτικών αρχών,
➢ την κατάργηση της εκτελεστικής επιτροπής και της επιτροπής διαβούλευσης, καθώς και την αντικατάσταση της οικονομικής επιτροπής και της επιτροπής ποιότητας ζωής, με ενοποίηση των αρμοδιοτήτων τους, σε ένα νέο όργανο, τη δημοτική επιτροπή,
➢ την επέκταση της δημοτικής περιόδου από τα τέσσερα στα πέντε έτη,
➢ τον εξορθολογισμό στην κατανομή της αυτοδιοικητικής ύλης, με την επαναφορά στο νομικό πρόσωπο του εκάστοτε δήμου αρμοδιοτήτων των 500 δημοτικών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των πάνω από 600 σχολικών επιτροπών και των κοινωφελών επιχειρήσεων που καταργούνται.
Ειδικότερα, με την παρούσα εγκύκλιο παρέχεται ενημέρωση για τις βασικές αλλαγές που επήλθαν με τις διατάξεις του ν. 5056/2023, καθώς λεπτομερής ανάλυση θα ακολουθήσει με την έκδοση εξειδικευμένων εγκυκλίων, επί των ακόλουθων θεμάτων.

Πως θα γίνεται ο ορισμός των Αντιδημάρχων

Επανακαθορίζεται ο αριθμός των έμμισθων Αντιδημάρχων, με μοναδικό πλέον κριτήριο την κατηγοριοποίηση των Δήμων βάσει του πληθυσμού τους και την κατάργηση του πρόσθετου κριτηρίου της προσαύξησης του αριθμού τους ανάλογα με τον αριθμό των δημοτικών ενοτήτων (πρώην Ο.Τ.Α.) που συνενώθηκαν το έτος 2011.

Ειδική μέριμνα έχει ληφθεί για τους μικρούς δήμους έως πέντε χιλιάδες (5.000) κατοίκους, στους οποίους ο αριθμός των αντιδημάρχων, παρά την εν γένει μείωση του αριθμού τους, εξακολουθεί να διατηρεί τον αριθμό των τριών (3) αντιδημάρχων. Για τις νησιωτικές δημοτικές κοινότητες παραμένει η πρόβλεψη του ορισμού ενός επιπλέον αντιδημάρχου ανά νησιωτική δημοτική κοινότητα. Σε αυτή την περίπτωση η κατάληψη της θέσης λαμβάνει χώρα από τον δημοτικό σύμβουλο της παράταξης του δήμαρχου που έχει εκλεγεί στην εκλογική περιφέρεια όπου ανήκει η νησιωτική δημοτική κοινότητα και σε περίπτωση που δεν υπάρχει, στην πλησιέστερη εκλογική περιφέρεια.
Επιπλέον, με τις νέες διατάξεις οι αντιδήμαρχοι προέρχονται αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου, στο πλαίσιο εναρμόνισης και προσαρμογής του συστήματος διακυβέρνησης των δήμων με το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, το οποίο εξασφαλίζει πλέον την πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου και ισχυρή νομιμοποιητική βάση στην παράταξη του δημάρχου.
Ως προς την απόφαση δε ορισμού και το χρόνο θητείας των αντιδημάρχων, με τις νέες ρυθμίσεις προβλέπεται ότι ο ελάχιστος χρόνος της θητείας τους εξακολουθεί να είναι ετήσιος, μπορεί, όμως, η ανάκληση ορισμού τους να λάβει χώρα οποτεδήποτε με απόφαση του δημάρχου.
Η απόφαση ορισμού αντιδημάρχων και μεταβίβασης σε αυτούς αρμοδιοτήτων για πρώτη φορά αποκτά νόμιμη υπόσταση και έχει έναρξη ισχύος μόνο με την ανάρτηση της απόφασης στον δικτυακό τόπο «Διαύγεια» σύμφωνα με το Κεφάλαιο ΙΑ’ του Μέρους Α’ του ν.4727/2020 (Α’ 184) και στην ιστοσελίδα του δήμου. Στο πλαίσιο αυτό, καταργείται οποιαδήποτε πρόβλεψη περί δημοσίευσης των σχετικών αποφάσεων σε ημερήσια ή εβδομαδιαία εφημερίδα της πρωτεύουσας του νομού.

1 Άρθρο 54 παρ. 2 του ν. 5056/2023.
2 Σε Δήμους με πληθυσμό έως 5.000 κατοίκους ορίζονται έως 3 αντιδήμαρχοι, σε δήμους με πληθυσμό από 5.001 έως 20.000 κατοίκους ορίζονται έως 4 αντιδήμαρχοι, σε δήμους με πληθυσμό από 20.001 έως 50.000 κατοίκους ορίζονται έως 5 αντιδήμαρχοι, σε δήμους με πληθυσμό από 50.001 έως 100.000 ορίζονται έως 6 αντιδήμαρχοι και σε δήμους με πληθυσμό από 100.001 και άνω κατοίκους ορίζονται έως 8 αντιδήμαρχοι.

Πενταετής θητεία Δημοτικού Συμβουλίου
Προσαρμόζεται η θητεία του προεδρείου του Δημοτικού Συμβουλίου σε 30 μήνες, λόγω της 5ετούς πλέον διάρκειας της δημοτικής περιόδου και απλοποιείται η διαδικασία εκλογής του προεδρείου του Δημοτικού Συμβουλίου με την κατάργηση της ενδοπαραταξιακής ψηφοφορίας για την ανάδειξη υποψηφίου από τις οικείες δικαιούμενες παρατάξεις.

Ειδικότερα, για κάθε θέση του προεδρείου υποδεικνύεται, πλέον, ένας υποψήφιος από τον επικεφαλής κάθε παράταξης, στον οποίο δίδεται η εξουσία να δηλώσει το πρόσωπο του υποψηφίου, λαμβάνοντας υπόψη τη σύνθεση της παράταξής του. Η ψηφοφορία που θα ακολουθήσει για την εκλογή των προτεινομένων υποψηφίων είναι για πρώτη φορά φανερή.
Κατά τη διάρκεια της ίδιας συνεδρίασης εάν για κάθε αξίωμα δεν επιτευχθεί στην πρώτη ψηφοφορία εκλογή, με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του δημοτικού συμβουλίου, αυτή επαναλαμβάνεται με την ίδια απαιτούμενη πλειοψηφία. Εάν και στη δεύτερη ψηφοφορία δεν επιτευχθεί εκλογή, διεξάγεται τρίτη ψηφοφορία κατά την οποία εκλέγεται ο δημοτικός σύμβουλος τον οποίο πρότεινε ο επικεφαλής της παράταξής του, υπό την προϋπόθεση ότι έλαβε τουλάχιστον τις ψήφους του ενός τετάρτου του όλου αριθμού των μελών του δημοτικού συμβουλίου.
Επιπρόσθετα, η διαδικασία εκλογής των μελών του προεδρείου του δημοτικού συμβουλίου ελέγχεται πλέον ως προς τη νομιμότητά της μόνο αυτεπαγγέλτως από το αρμόδιο εποπτικό όργανο.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τη διαδικασία εκλογής νέου μέλους του προεδρείου του δημοτικού συμβουλίου, εξαιτίας κένωσης θέσης, με τις νέες διατάξεις η σχετική διαδικασία συντομεύεται και η ειδική συνεδρίαση λαμβάνει χώρα μέσα σε τρεις ημέρες από την κένωση της θέσης. Στους λόγους κένωσης της θέσης για πρώτη φορά περιλαμβάνεται και η περίπτωση που το μέλος του προεδρείου τεθεί σε αργία, είτε μετά από επιβολή πειθαρχικής ποινής, είτε λόγω επιβολής του διοικητικού μέτρου της αργίας.