Με αφορμή το αίτημα του Εμποροεπαγγελματικού Συλλόγου Πάρου - Αντιπάρου προς τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Παροναξίας κ.κ Καλλίνικο στις 10 Απριλίου 2013 το parianostypos.gr αναδημοσιεύει άρθρο του με ημερομηνία, 1ης δημοσίευσης 14 Αυγούστου 2010, με τίτλο:
"To Παριανό Δεκαπενταύγουστο και ο χρόνος Λιτάνευσης της Εικόνας της Παναγίας"
Η λατρεία της Παναγιάς στην Πάρο, μια εθιμική και άρρηκτα δεμένη με τον παριανό πολιτισμό λαϊκή χριστιανική παράδοση, είναι συναρτημένη με την εδώ και δεκαεπτά περίπου αιώνες ύπαρξη της εκκλησίας της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής.
Η Πάρος, ένας από τους σημαντικότερους κυκλαδίτικους λατρευτικούς τόπους της Παναγιάς, γιορτάζει σύσσωμα την κορυφαία βαριά γιορτή του δεκαπενταύγουστου στη μνήμη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο εκκλησιαστικός όμως εορτασμός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, συνοδευόμενος από τη λιτάνευση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας στους δρόμους της Παροικίας αποτελεί αναμφίβολα ένα ολοκληρωμένο ιερό δρώμενο με αφανείς κοινωνικές συνδηλώσεις δυσδιάκριτες σε μια πρώτη ματιά.
Η πολιτισμική πολυσημαντότητα του εκκλησιαστικού – θρησκευτικού γεγονότος της τίμησης της χάρης της Θεοτόκου στην Πάρο, γίνεται προφανέστερη αν επιχειρήσουμε να ανασυστήσουμε καθ΄ ολοκληρία τη λατρευτική σημασία της λιτάνευσης σε έναν τόπο προαιώνια δεμένο με την έκφραση πίστης στο πρόσωπο της Παναγιάς.
Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η πριν από ελάχιστα χρόνια αλλαγή στο χρόνο της λιτάνευσης της εικόνας από πρωί σε απόγευμα, δεν είναι παρά μια ασήμαντη διευθέτηση που αφήνει αναλλοίωτο τον πυρήνα του πάνδημου λατρευτικού γεγονότος. Δεν είναι όμως έτσι.
Η καθιέρωση της απογευματινής λιτάνευσης φαίνεται να υποσκάπτει σοβαρά τα ουσιώδη θεμέλια της παριανής παράδοσης. Μιας παράδοσης που αποτελεί μέρος της λαϊκής κοινωνικής κουλτούρας του νησιού.
Ο αλλοτινός πρωινός εκκλησιασμός, το προσκύνημα στη Χάρη της και η συνακόλουθη συμμετοχή στην περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας και της ιερής εικόνας από ένα σύσσωμο πλήθος πιστών, προσερχόμενων από όλες τις γωνιές του νησιού προς τιμήν της Υπεράγιας Μητέρας, συνιστούσε ένα λαϊκό θρησκευτικό τελετουργικό αναπόσπαστα δεμένο με τον παριανό θρησκευτικό πολιτισμό.
Η ευλαβής κατάνυξη των βουβών προσώπων που μετά τον εκκλησιασμό τους συμμετείχαν στο νεκρική πομπή του πένθους της Κοιμήσεως, συμπάσχοντας και θρηνώντας το θάνατο της Θεομήτορος, ταπεινώνοντας εαυτόν προς λήψιν της ευλογίας Της, συνιστούσε κορύφωση του εσώτερου παριανού λαϊκού αισθήματος τη στιγμή της συμβολικής μέθεξής του με την παρηγορητική σκέπη της δικής του Παναγιάς.
Στο συναισθηματικό φόρτο και στη συγκινησιακή δόνηση των στιγμών όπου οι πιστοί γίνονταν κοινωνοί του πένθους για την Παναγιά, τα μαγαζιά ήταν κλειστά και άπαντες δέχονταν συμβολικά την ευλογία της κατά την περιφορά της θαυματουργής εικόνας της, μετέχοντας κατ΄ αυτό τον τρόπο συλλογικά και ολόψυχα στην ιερότητα του εορτασμού. Γιατί πράγματι, το παριανό δεκαπενταύγουστο της πρωινής λιτάνευσης ήταν ένα απαράβατα ιερό τελετουργικό που διαμέσου της λυτρωτικής συμμετοχής στο θρηνητικό γεγονός της Κοίμησης μετατρεπόταν μετά το πέρας της περιφοράς της εικόνας σε γιορταστική αναβάπτιση και αυθόρμητη κοινωνική ευθυμία.
Τα μαγαζιά άνοιγαν, οι γέροντες και οι παριανές οικογένειες αντάλλασσαν ευχές, χρόνια πολλά ακούγονταν εδώ κι εκεί και η γιορτή που άρχιζε έδινε αφορμή για ανταμώματα, έκφραση και κοινωνική επικοινωνία, συνευρέσεις και πρωινά κεράσματα που μετά τη δεκαπενθήμερη νηστεία και πριν το μεσημεριανό πλούσιο τραπέζι του δεκαπενταύγουστου γίνονταν αποδεκτά με χαρά από όλους.
Η συμμετοχή των πιστών στο πένθος για την Παναγιά και η μεταστροφή του ψυχικού κλίματος της ευλαβούς θλίψης σε εόρτιο γεγονός, αποκρυστάλλωνε την ψυχική αναγέννηση και ανάταση μέσω ενός θρησκευτικού γεγονότος - συμβόλου. Το πέρασμα της Παναγίας στην αιωνιότητα και η υπέρβαση της φθαρτότητάς της μέσα από την γέννηση του Άφθαρτου Υιού της, γινόταν για τον πιστό, γιορταστικό γεγονός αναβάπτισης στο ύδωρ της αφθαρσίας και της αιωνιότητας.
Γινόταν χαρά και γέλιο, διάχυτη αναστάσιμη ατμόσφαιρα, ευκαιρία για ευχές, συναντήσεις και εθιμικές κοινωνικές επαφές που ανανέωναν τον παριανό συγγενικό και κοινωνικό ιστό και επιβεβαίωναν την ύπαρξη και τη συνοχή της παραδοσιακής παριανής κοινωνίας.
Σήμερα, με την καθιέρωση της απογευματινής λιτάνευσης και τον χρονικό διαχωρισμό της από τον πρωινό εκκλησιασμό φαίνεται να ξεθωριάζουν τα παραδοσιακά στοιχεία της παριανής θρησκευτικής κουλτούρας. Η συλλογικότητα του παριανού δεκαπενταύγουστου όπου όλο το νησί θρηνεί και γιορτάζει συνευρισκόμενο, χάνεται και μαζί με την απώλεια αυτή φαίνεται να αλλοιώνεται δραματικά ένα από τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της παριανής ιδιοπροσωπίας, σημαίνον στοιχείο της οποίας υπήρξε ο αυγουστιάτικος εορτασμός της Παναγίας του.
Πρακτικοί λόγοι μετακίνησης κρατούν μακριά από την απογευματινή λιτάνευση τους γέροντες και τις οικογένειες της παριανής περιφέρειας που έρχονται πλέον στην Παροικία το πρωί, μόνο για να εκκλησιαστούν. Η απογευματινή λιτάνευση, με τα μαγαζιά ανοιχτά και το πλήθος των παραθεριστών να παρακολουθεί με τις φωτογραφικές μηχανές υψωμένες για να απαθανατίσει το θρησκευτικό δρώμενο, συνδέεται με την βραδινή έξοδο και το ακόλουθο γιορτινό ξεφάντωμα με τις εξέδρες, τους χορούς, τα τραγούδια και τα πυροτεχνήματα. Η ευλάβεια που συνάδει με την ιερότητα της στιγμής και το ανθρώπινο ξεφάντωμα δεν διαχωρίζονται χρονικά αλλά διαδέχονται το ένα το άλλο εις βάρος της θρησκευτικής εσωτερικότητας.
Καθώς το σούρουπο του σημερινού δεκαπενταύγουστου η Παροικία φορά τα γιορτινά της και μετατρέπεται σε έναν απέραντο μαζικό πανηγυρότοπο, η ιερή πομπή, λίγο πριν την έναρξη των γιορταστικών εκδηλώσεων, μοιάζει να υποβιβάζεται σε σημασία και να γίνεται μέρος ενός πάνδημου γιορταστικού θεάματος.
Με την πρωινή λιτάνευση, οι πιστοί, Παριανοί ή μη, όσοι δηλαδή κατέκλυζαν την Παναγία την Εκατονταπυλιανή για να προσκυνήσουν, γίνονταν εθελούσια κοινωνοί της ουσίας του θρησκευτικού γεγονότος της Κοίμησης και όχι ανενεργοί παρατηρητές, ένα φιλοθεάμον κοινό που παρακολουθεί την τελετουργία χωρίς να συμμετάσχει απόλυτα σε αυτήν. Άλλωστε υπό ποιο σκεπτικό θα μπορούσε άραγε να αιτιολογηθεί ο διαχωρισμός της εκκλησιαστικής λειτουργίας της Κοιμήσεως από την λιτάνευση;
Μήπως η λιτάνευση δεν αποτελεί μέρος του συνολικού εκκλησιαστικού γεγονότος της τίμησης της Θεοτόκου;
Ή μήπως θεωρείται τελικά ένα ανεξάρτητο δρώμενο αποκομμένο από την ενιαία εκκλησιαστική λατρευτική και προσκυνηματική πρακτική;
Η σημαντικότερη όμως αλλοίωση που τείνει να επιφέρει η απογευματινή λιτάνευση είναι η ακύρωση, εκτός του θρησκευτικού και του κοινωνικού χαρακτήρα της γιορτής. Ο εορτασμός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, μιας γιορτής – συμβόλου, που αποτέλεσε τον σημειολογικό θεματοφύλακα του εορταστικού λαϊκού βίου και έγινε παραδοσιακά ο σπουδαιότερος πυρήνας της παριανής λατρευτικής ζωής αλλοιώνεται επίφοβα Και μαζί μ΄ αυτή την αλλοίωση, φαίνεται να ξεθωριάζει ένα σημαντικό κομμάτι της παριανής πολιτισμικής ταυτότητας και τοπικής κοινωνικής κουλτούρας, ζωντανοί μάρτυρες των οποίων ήταν το μέχρι πρότινος παριανό δεκαπενταύγουστο της πρωινής λιτάνευσης.
Ημερομηνία 1ης Δημοσίευσης
14 Αυγούστου 2010
Μέλος του μητρώου
