Έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για τη σχέση μεταξύ φυσικών καταστροφών και δημοσιονομικών κανόνων, που δημοσιεύθηκε προ ημερών, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη χώρα μας, καθώς προσφέρει πολύτιμες κατευθύνσεις για το πώς μπορεί να προσαρμόσει τις οικονομικές της πολιτικές ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που επιφέρει η κλιματική κρίση.
Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη σε φυσικά φαινόμενα. Ως μία από τις πιο σεισμογενείς περιοχές της Ευρώπης, η χώρα βιώνει αυτή την περίοδο παρατεταμένους σεισμούς στη Σαντορίνη και την Αμοργό. Παράλληλα, οι πλημμύρες στη Θεσσαλία και τη Δυτική Ελλάδα έχουν καταστρέψει αγροτικές περιοχές και αστικά κέντρα, επιβαρύνοντας τον κρατικό προϋπολογισμό και μειώνοντας την οικονομική παραγωγικότητα. Το ίδιο ισχύσει και με τις καταστροφικές πυρκαγιές των τελευταίων ετών.
Σύμφωνα με την έκθεση του ΔΝΤ, οι χώρες που αντιμετωπίζουν συχνά φυσικές καταστροφές είναι αναγκαίο να προσαρμόσουν τα δημοσιονομικά τους πλαίσια, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην οικονομία. Στην περίπτωση της Ελλάδας, αυτό σημαίνει ότι απαιτείται μια συνδυαστική προσέγγιση: αυστηροποίηση των δημοσιονομικών κανόνων, αλλά και εισαγωγή μηχανισμών ευελιξίας για να μπορεί το κράτος να ανταποκριθεί άμεσα στις φυσικές καταστροφές.
Η έκθεση του ΔΝΤ προτείνει συγκεκριμένες πολιτικές προσαρμογής που είναι εξαιρετικά χρήσιμες και για την Ελλάδα. Αυτές περιλαμβάνουν:
1. Ενίσχυση των δημοσιονομικών κανόνων με πρόβλεψη για καταστροφές. Η Ελλάδα διαθέτει ήδη δημοσιονομικούς κανόνες λόγω της εμπειρίας της από την οικονομική κρίση και τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής. Ωστόσο, η έκθεση του ΔΝΤ δείχνει ότι η ύπαρξη ισχυρών δημοσιονομικών κανόνων από μόνη της δεν επαρκεί, αν αυτοί δεν λαμβάνουν υπόψη τον κίνδυνο φυσικών καταστροφών. Η χώρα μας πρέπει να προσαρμόσει τους δημοσιονομικούς της κανόνες ώστε να περιλαμβάνουν ειδικές πρόνοιες για την κάλυψη των εξόδων που σχετίζονται με φυσικές καταστροφές.
2. Δημιουργία Ταμείου Έκτακτης Ανάγκης. Η έκθεση του ΔΝΤ υπογραμμίζει τη σημασία της δημιουργίας δημοσιονομικών αποθεμάτων για την αντιμετώπιση καταστροφών. Για την Ελλάδα, η σύσταση ενός μόνιμου ταμείου έκτακτης ανάγκης, που θα χρηματοδοτείται μέσω ετήσιων πλεονασμάτων ή ευρωπαϊκών κονδυλίων, μπορεί να λειτουργήσει ως οικονομικό δίχτυ ασφαλείας για άμεσες παρεμβάσεις σε περιπτώσεις κρίσεων.
3. Εισαγωγή ρητρών διαφυγής σε περιπτώσεις καταστροφών. Ένα από τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης είναι ότι οι δημοσιονομικοί κανόνες πρέπει να είναι ευέλικτοι και να περιλαμβάνουν «ρήτρες διαφυγής» (escape clauses). Αυτό σημαίνει ότι, σε περίπτωση μεγάλων φυσικών καταστροφών, η Ελλάδα θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αποκλίνει προσωρινά από τους δημοσιονομικούς της στόχους χωρίς να διακινδυνεύει τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα των δημόσιων οικονομικών. Αυτές οι πρακτικές εφαρμόζονται ήδη καθώς έχουν θεσπιστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
4. Αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων και ασφαλιστικών μηχανισμών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει διάφορα χρηματοδοτικά εργαλεία για την ενίσχυση των κρατών-μελών απέναντι σε φυσικές καταστροφές. Η Ελλάδα έχει επωφεληθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς και από άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα, για να επενδύσει στην ανθεκτικότητα των υποδομών της και στη βελτίωση των μηχανισμών πολιτικής προστασίας. Ωστόσο, η ελληνική πρόοδος είναι περιορισμένη.
5. Ενίσχυση των πράσινων επενδύσεων και της πρόληψης. Η Ελλάδα θα πρέπει να επενδύσει περισσότερο σε έργα πρόληψης, όπως η κατασκευή φραγμάτων και αποχετευτικών συστημάτων για την αντιμετώπιση πλημμυρών, αλλά και στην αναδάσωση και προστασία των δασών για την πρόληψη πυρκαγιών. Επιπλέον, η ενσωμάτωση της «πράσινης» οικονομίας στη δημοσιονομική πολιτική θα βοηθήσει τη χώρα να προσαρμοστεί στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Μέλος του μητρώου
