Σε μια από τις τελευταίες διαφημιστικές εκστρατείες του SHEIN, της πιο γνωστής κινεζικής μάρκας ρούχων και αξεσουάρ γρήγορης μόδας, τα προϊόντα της κάνουν παρέλαση σε διάφορες πόλεις ανά τον κόσμο. Σε κάποια στιγμιότυπα, φαίνονται απλωμένα δίπλα από τη μεγάλη πινακίδα του Hollywood της Καλιφόρνια ή πάνω από το Empire State Building της Νέας Υόρκης.
«Πού είναι το περίεργο με αυτό;», μπορεί να σκεφτεί κανείς. Η απάντηση είναι ότι η συγκεκριμένη εταιρεία, όπως και άλλες με παρόμοια χαρακτηριστικά, μοιάζουν τελικά να συνεχίζουν ανενόχλητες το εμπορικό τους ταξίδι, παρά τα μέτρα νέων δασμών που εισήγαγε ο Ντόναλντ Τραμπ για να επαναφέρει την παραγωγή στην αμερικανική επικράτεια.
Καλό πλάνο, αλλά κακή εκτέλεση θα έλεγε κανείς, μιας και ήδη από την πρώτη θητεία του προέδρου - ο οποίος από τότε ανακοίνωνε τα μεγαλόπνοα αυτά σχέδια -, οι εταιρείες γρήγορης μόδας μετέφεραν την παραγωγή τους εκτός Κίνας, σε χώρες όπως το Βιετνάμ και την Καμπότζη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο να μη γίνουν τα αμερικανικά προϊόντα πιο ελκυστικά και ανταγωνιστικά, αλλά να γίνει η εφοδιαστική αλυσίδα των Fast fashion εταιρειών, ακόμα πιο φθηνή και ακόμα πιο καταχρηστική.
Τελικά, φαίνεται πως ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ ενάντια στην Κίνα, δεν είχε ακριβώς το αποτέλεσμα που εκείνος ήθελε και ήλπιζε, ίσως μάλλον γιατί υποτίμησε την ταχύτητα και την προσαρμοστικότητα αυτών των μεγάλων εταιρειών και των επικεφαλής τους.
Εμπορικός Πόλεμος για αρχάριους
Ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας ξεκίνησε όταν ο Πρόεδρος Τραμπ επέβαλε δασμούς σε κινεζικά προϊόντα, περιλαμβάνοντας την αύξηση δασμών σε αυτά έως και 145%. Οι κινήσεις αυτές είχαν ως στόχο να τιμωρήσουν την Κίνα για φερόμενες αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως η κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και οι κρατικές επιδοτήσεις σε εγχώριες επιχειρήσεις. Σε απάντηση, η Κίνα επέβαλε δικούς της δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα. Αυτή η κλιμάκωση των αντιποίνων οδήγησε σε μια κατάσταση που πολλοί οικονομολόγοι χαρακτήρισαν ως χαμένη για όλες τις πλευρές, πυροδοτώντας την αστάθεια των αγορών και διαταράσσοντας τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.
Ωστόσο, αν και στόχος του εμπορικού πολέμου ήταν η αναζωογόνηση της αμερικανικής βιομηχανίας και η μείωση της εξάρτησης από τα κινεζικά προϊόντα, δεν απέφερε τα αποτελέσματα που είχαν οραματιστεί οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής. Αντιθέτως, οι εταιρείες γρήγορης μόδας — μάρκες όπως η Shein, η Fashion Nova, αλλά και παραδοσιακοί λιανοπωλητές όπως η H&M και η Zara — βρήκαν τρόπους όχι μόνο να επιβιώσουν από τον εμπορικό πόλεμο, αλλά και να ευδοκιμήσουν κατά τη διάρκειά του. Πώς;
Το παραθυράκι de minimis: Ένας μακροχρόνιος κανόνας των τελωνείων των ΗΠΑ επιτρέπει την είσοδο στη χώρα χωρίς δασμούς σε εμπορεύματα αξίας κάτω των 800 δολαρίων. Γνωστή ως όριο «de minimis», η διάταξη αυτή αποτέλεσε ένα τεράστιο παραθυράκι για τους κινεζικούς γίγαντες του ηλεκτρονικού εμπορίου, όπως η Shein και η Temu. Οι πλατφόρμες αυτές πραγματοποιούν απευθείας αποστολές στους Αμερικανούς καταναλωτές, αποφεύγοντας συχνά εντελώς τους δασμούς. Ως αποτέλεσμα, παράκαμψαν τις κυρώσεις του εμπορικού πολέμου.
Οffshoring και Transshipment: Δυο έννοιες που βοηθούν ιδιαίτερα στην αποφυγή των κυρώσεων και των υψηλών δασμών.
Πολλές εταιρείες γρήγορης μόδας ουσιαστικά ανακατεύθυναν τις αλυσίδες εφοδιασμού σε άλλες χώρες (offshoring), η οποίες δεν πήραν μέρος σε αυτόν τον εμπορικό πόλεμο. Αντί λοιπόν, να παράγουν προϊόντα στην Κίνα και να τα αποστέλλουν απευθείας στις ΗΠΑ, μετέφεραν την τελική συναρμολόγηση ή συσκευασία σε τρίτες χώρες — Βιετνάμ, Μπαγκλαντές ή Μεξικό — και στη συνέχεια τα εξήγαγαν στις ΗΠΑ με διαφορετικούς εμπορικούς όρους.
Επιπλέον, ακόμα και η μεταφορά των τελικών προϊόντων μπορεί τελικά να γίνεται με εναλλακτικό τρόπο, με την τακτική trans-shipment ή αλλιώς ship to ship (STS). Το παράδειγμα αυτό αναφέρεται στη μεταφορά φορτίου μεταξύ δυο πλοίων στη θάλασσα, είτε βρίσκονται σε ακινησία, είτε εν πλω και είναι απολύτως νόμιμο. Έτσι, μια εταιρεία μπορεί να μεταφέρει τα προϊόντα της σε ένα άλλο πλοίο, το οποίο βρίσκεται εν πλω και το οποίο επίσης δεν θα έχει τις ίδιες κυρώσεις με ένα πλοίο με κινεζική σημαία.
Επιτάχυνση των μοντέλων απευθείας πώλησης στον καταναλωτή: Ο εμπορικός πόλεμος, σε συνδυασμό με την πανδημία COVID-19, ώθησε περισσότερες μάρκες να υιοθετήσουν ή να επεκτείνουν μοντέλα απευθείας πώλησης στον καταναλωτή (DTC), τα οποία βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο ηλεκτρονικό εμπόριο και σε στρατηγικές αποθεμάτων just-in-time. Η γρήγορη μόδα, που ήταν ήδη ευέλικτη, εκμεταλλεύτηκε αυτές τις αλλαγές για να κυριαρχήσει περαιτέρω στην αγορά, προσφέροντας εξαιρετικά χαμηλές τιμές και παραγωγή που ανταποκρίνεται στις τάσεις με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Εκμετάλλευση στα κόκκινα
Οι δασμοί του Τραμπ αποσκοπούσαν στην αποδυνάμωση της εξαγωγικής οικονομίας της Κίνας και στην αποκατάσταση των θέσεων εργασίας στον αμερικανικό μεταποιητικό τομέα. Ωστόσο, η κατακερματισμένη φύση της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας και τα κενά στην επιβολή των εμπορικών κανόνων, επέτρεψαν στις μάρκες γρήγορης μόδας, πολλές από τις οποίες είναι κινεζικές, να ανθίσουν. Με την άνοδο εμπορικών σημάτων όπως η Shein, η βιομηχανία της γρήγορης μόδας έχει εξελιχθεί — και όχι προς το καλύτερο. Ενώ τα προσιτά ρούχα έχουν δημοκρατικοποιήσει τη μόδα για πολλούς καταναλωτές, το ανθρώπινο και περιβαλλοντικό κόστος έχει αυξηθεί κατακόρυφα.
Έρευνες στις αλυσίδες εφοδιασμού έχουν αποκαλύψει ανησυχητικές εργασιακές πρακτικές. Μια έκθεση του 2021 της Public Eye αποκάλυψε ότι οι εργάτες του εργοστασίου της Shein στο Γκουάνγκτζου εργάζονταν έως και 75 ώρες την εβδομάδα, υπερβαίνοντας κατά πολύ το νόμιμο όριο της Κίνας. Οι μισθοί παραμένουν χαμηλοί και η ασφάλεια στο χώρο εργασίας συχνά παραβλέπεται μπροστά στη βιασύνη για την παραγωγή νέων συλλογών καθημερινά. Φυσικά, το TikTok και το Instagram έχουν κάνει τις μικροτάσεις αυτές κανόνα, ενθαρρύνοντας τους καταναλωτές να αγοράζουν περισσότερα και να πετάνε γρήγορα τα ρούχα τους. Αυτό έχει εντείνει την κουλτούρα της αναλώσιμης κατανάλωσης, της οποίας η έκβαση είναι καταστροφική, όχι μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και για το περιβάλλον.
Στην πραγματικότητα λοιπόν, ο εμπορικός πόλεμος ενίσχυσε κατά λάθος την ίδια δυναμική που ο Τραμπ ήλπιζε να καταργήσει: την εξάρτηση από την ξένη βιομηχανία, τις παγκοσμιοποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού και την ανεξέλεγκτη κατανάλωση. Shein και Temu ανθίζουν παντού και μας δείχνουν πόσο γρήγορα μπορούν να προσαρμόζονται σε οποιαδήποτε κατάσταση που πηγαίνει ενάντια στο συμφέρον τους. Και όσο ο Αμερικανός Πρόεδρος “φωνάζει” για τις υποχρεώσεις τις Κίνας, οι εταιρικοί της γίγαντες μεταφέρουν τις δραστηριότητες τους απλά και ήσυχα εκεί που τους προσφέρουν τα πιο φθηνά εργατικά χέρια και τους λιγότερους δασμούς, βαραίνοντας ακόμα περισσότερο εμάς και το περιβάλλον μας στο όνομα του εκδημοκρατισμού της Μόδας.
Μέλος του μητρώου
