Περιφερειακό Συμβούλιο, Λέρος – 1η Σεπτεμβρίου 2012

Παρουσιάζουμε σήμερα για συζήτηση το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της Περιφέρειας μας.

Προσπαθήσαμε η περιφερειακή μας στρατηγική να προσαρμοστεί στη εθνική στρατηγική και στους στόχους που τίθενται στη χώρα μας και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σχεδιάσαμε τη δική μας ανάπτυξη, βασιζόμενοι στις πολιτικές μας δεσμεύσεις και με βαθιά γνώση των προβλημάτων της Περιφέρειάς μας, των αναγκών, των δυνατοτήτων και των ευκαιριών που γεννά αυτός ο τόπος.

Όλο αυτό το διάστημα σε συνεργασία με τους έμπειρους μελετητές και σε αλλεπάλληλες συναντήσεις διαμορφώνουμε ένα σχέδιο που να καλύπτει σε γενικές γραμμές μια ρεαλιστική πρόταση, με τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές που πρέπει να χαράξουμε, στοχεύοντας σε ένα ολοκληρωμένο προγραμματικό σχέδιο και με συγκεκριμένους στόχους.

Μέσα σε ένα περιβάλλον τουλάχιστον απρόβλεπτο για το μέλλον, οι προτεραιότητες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Μιας βιώσιμης ανάπτυξης εστιασμένης και προσαρμοσμένης στον κοινωνικό χώρο που θα διασφαλίζει, αν μη τι άλλον, ένα ανεκτό επίπεδο διαβίωσης και καλής ποιότητας ζωής.

Η σύνταξη λοιπόν και η θέσπιση του παρόντος στρατηγικού πλαισίου ανάπτυξης επιβάλλεται να περιγράφει την υφιστάμενη κατάσταση όσο και τους στρατηγικούς μας στόχους για την επόμενη δεκαετία τουλάχιστον.

Πιστεύω πως θα οδηγηθούμε, μετά και την απαραίτητη διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους, στην υιοθέτηση ενός στρατηγικού πλαισίου με κατευθυντήριες γραμμές στο πλαίσιο των οποίων οφείλουμε να λειτουργήσουμε.

Στη σημερινή δε οικονομική συγκυρία είναι σημαντικό ο σχεδιασμός μας να λάβει υπόψη του τα πραγματικά δεδομένα, τόσο σε τοπικό όσο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, και τις εκτιμήσεις για την κατάσταση της οικονομίας για την επόμενη δεκαετία.

Θα πρέπει σε αυτό το στάδιο της επεξεργασίας όπως και στο στάδιο προετοιμασίας του σχεδιασμού του επιχειρησιακού προγράμματος (μονοετούς ή πολυετούς), και κατά τη διάρκεια της υλοποίησης, να υπάρξει εκτός από την παρακολούθηση και αξιολόγηση σε κάθε στάδιο.

Είναι θετικό το ότι η ομάδα μελέτης έλαβε υπόψη της το εθνικό στρατηγικό σχέδιο.

Θα ήταν όμως ευχής έργο να ακολουθήσει η κυβέρνηση τους στόχους του εθνικού στρατηγικού σχεδίου μιας και η συμπληρωματικότητα μεταξύ των τομεακών πολιτικών και της περιφερειακής πολιτικής απαιτεί συνεκτικότητα μεταξύ τους, ανεξάρτητα από τη χρηματοδοτική ή κανονιστική τους βάση.

Και αυτό γιατί είναι γεγονός πως οι εθνικές τομεακές πολιτικές ή και τα έργα εθνικής κλίμακας καταρτίζονται και προγραμματίζονται δυστυχώς χωρίς συνεργασία με τις τοπικές αρχές (περιφέρειες ή δήμους) και υλοποιούνται, τις περισσότερες φορές, χωρίς να συνυπολογίζεται ο εδαφικός τους αντίκτυπος, με αποτέλεσμα οι τοπικές κοινωνίες να υφίστανται τις συνέπειες αυτών των πολιτικών και των έργων (βλέπε Εθνική οδός Ρόδου – Λίνδου στην Ρόδο κ.τ.λ.).

Πολύ περισσότερο και ειδικά στην Περιφέρειά μας είναι απαραίτητη η βελτίωση της συνεργασίας των επιπέδων διακυβέρνησης, γιατί είναι συγκεκριμένη η γεωγραφική ενότητα (νησί) και η παρέμβαση των διαφόρων επιπέδων με ποικίλες και ενίοτε αντιφατικές συνέπειες στους πολίτες, δημιουργεί πέραν της αρνητικής εικόνας και προβλήματα αποτελεσματικότητας.

Στην Περιφέρειά μας φορέας συντονισμού όλων των δράσεων και παρεμβάσεων με εδαφική διάσταση είναι η κοντινότερη στον πολίτη αυτοδιοικητική δομή, δηλαδή ο Δήμος.

Συμπερασματικά η εκάστοτε κυβέρνηση όταν σχεδιάζει θα πρέπει να ενεργεί λαμβάνοντας υπόψη την τοπική διάσταση των παρεμβάσεών της και πάντα σε συνεργασία και εν γνώσει των τοπικών φορέων.

Στη σημερινή μάλιστα εποχή της παγκοσμιοποίησης και της μεγάλης οικονομικής και δημοσιονομικής κρίσης, η κεντρική διοίκηση (κυβέρνηση) θα πρέπει να αναγνωρίσει τον δυναμισμό των περιφερειών αλλά και των δήμων. Και αυτό γιατί όσο μεγαλύτερη είναι η διεθνοποίηση των προβλημάτων τόσο περισσότερο οι πολίτες αναζητούν τη βεβαιότητα και τις λύσεις στα προβλήματά τους στα επίπεδα διοίκησης που είναι για αυτούς αναγνωρίσιμα, προσβάσιμα και προσεγγίσιμα για επικοινωνία.

Στη σημερινή εποχή ο συγκεντρωτισμός αποτελεί τροχοπέδη ακόμα και στη δημοκρατία. Ο σημερινός πολίτης είναι καταρχάς πολίτης της συνοικίας του, της πόλης του, της περιφέρειάς του.

Ο σχεδιασμός μας λοιπόν είναι προσανατολισμένος, αφενός στο παρόν και τις συνθήκες που βιώνουμε και κυρίως με προσανατολισμό το μέλλον. Γι αυτό θα διαπιστώσετε, αγαπητοί συνάδελφοι, στην πρότασή μας και μια διορατική προσέγγιση.

Τολμούμε να αναπτύσσουμε ιδέες και προσεγγίσεις οι οποίες μπορεί να μην είναι υλοποιήσιμες, εντούτοις προλειαίνουν το έδαφος για το μέλλον (π.χ. κατάργηση του all inclusive στον τουρισμό).

Οι περιφερειακές προσεγγίσεις κατά το σχεδιασμό αλλά και την εφαρμογή αργότερα των πολιτικών είναι αποτελεσματικότερες γιατί βασίζονται στην καλύτερη γνώση των υφιστάμενων καταστάσεων και περιορισμών, είναι πιο συμμετοχικές, προσεγγίζουν περισσότερο τις ανάγκες των πολιτών και μπορούν να ελεγχθούν καλύτερα.

Προσεγγίζουν δε την πραγματικότητα εστιάζοντας στην τοπική και περιφερειακή οικονομική βάση, αλλά και στις περιφερειακές αξίες, στην πολιτιστική κουλτούρα και κληρονομιά.

Η προσέγγιση, βασισμένη σε στοιχεία ενδεχομένως όχι τόσο επίκαιρα (λόγω στατιστικής υπηρεσίας) των τομέων συμπληρωμένα από επί μέρους αναλύσεις σε υπηρεσιακό επίπεδο - και όχι μόνο - δείχνουν ανάγλυφα το παρόν αλλά και το μέλλον της περιφέρειάς μας, καθώς επίσης και τις δυνατότητες μας τόσο στον τουρισμό, την αγροτική ανάπτυξη, την αλιεία και την παραγωγή , τις ΜΜΕ, τον πολιτισμό κ.λ.π.

Καθώς επίσης περιγράφονται και οι βασικές προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν αξιοπρεπή και ανθρώπινη ζωή, όπως η απασχόληση, εισοδήματα, βιώσιμο περιβάλλον, κοινωνικές δομές, εκπαίδευση, κατάρτιση κ.λ.π.

Πρέπει σε αυτό το σημείο να τονίσω πως το παρόν στρατηγικό σχέδιο μπορεί να μην έχει καμία αξία εάν δε δημιουργήσουμε παράλληλα ομάδες μελέτης προοπτικών στην Περιφέρειά μας οι οποίες να είναι σε θέση να αναπτύξουν τις ιδέες και τις προσεγγίσεις τους.

Οι ιδέες αυτών των ομάδων μπορεί να αποτελέσουν τη βάση για ένα ανοικτό διάλογο με το σύνολο των φορέων αλλά και γενικότερα με την κοινωνία των πολιτών.Μέσα από το διάλογο πρέπει να επιδιώξουμε την αντιπαράθεση των ιδεών, την αναμέτρηση των επιχειρημάτων, την αναζήτηση του καλού, του καλύτερου, του βέλτιστου.

Πρέπει να ανοίξουμε την πολιτική συζήτηση για τα θέματα που αφορούν στην ανάπτυξη, την κοινωνική πολιτική, τον τουρισμό, τον πολιτισμό κ.λ.π. Πρέπει να δοθεί η δυνατότητα διαλόγου και έκφρασης της κοινωνίας, των πολιτών, του επιχειρηματικού κόσμου, των πολιτιστικών και περιβαλλοντικών φορέων.

Πρέπει ο κοινωνικός προβληματισμός να εμβαθυνθεί από τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων.

Προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε στο στρατηγικό μας σχέδιο τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τα μειονεκτήματα της περιφέρειάς μας.

Με αυτά τα δεδομένα προτείναμε τη στρατηγική της ανάπτυξης που οδηγεί στις προτάσεις μας για τομεακές και περιφερειακές πολιτικές που διαπερνούν το σύνολο των νησιών.

Η Περιφέρειά μας έχει μοναδικά αναπτυξιακά, κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά που δίνουν τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης, συγχρόνως όμως αντιμετωπίζουμε και πολλά προβλήματα.

Στο εσωτερικό της Περιφέρειας υπάρχουν ανισότητες, όπως νησιά πολλαπλών ταχυτήτων.

Οι αυξημένες ενδοπεριφερειακές αποκλίσεις δημιουργούν ενίοτε και πόλωση μεταξύ των ανεπτυγμένων και των υστερούντων νησιών. Οι αυξημένες αποκλίσεις είναι αισθητές, με τα ανεπτυγμένα τουριστικά νησιά να συγκεντρώνουν τον μεγαλύτερο όγκο δραστηριοτήτων αλλά και πλούτου και που οδήγησαν την περιφέρεια να ξεπεράσει σε ΑΕΠ τον μέσο κοινοτικό όρο και να ενταχθούμε στο στόχο 2 (ανταγωνιστικότητα).

Μια εικόνα πλασματική και που πρέπει να αλλάξει.

Είναι τεράστια η προσπάθεια που καταβάλλουμε και πρέπει να τη συνεχίσουμε ακολουθώντας τη θεμελιώδη αρχή της συνοχής που επιβάλλει ενίσχυση των λιγότερο ανεπτυγμένων νησιών μας για την ευκολότερη σύγκλιση με τα ανεπτυγμένα.

Πρέπει όμως να επισημάνουμε πως στην παρούσα προγραμματική περίοδο πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια μιας και στη νέα προγραμματική περίοδο εάν δε ληφθούν υπόψη τα στατιστικά στοιχεία του 2010-2011 τότε η προσπάθεια σύγκλισης και συνοχής θα φαντάζει ανέφικτη.

Και αυτό διότι η προσέγγιση μιας πιο ισόρροπης και βιώσιμης ανάπτυξης όπου όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως του τόπου διαβίωσης ή εργασίας, θα έχουν ίσες ευκαιρίες όσον αφορά την ποιότητα ζωής μέσω της πρόσβασης σε βασικές υποδομές, γνώσεις και υπηρεσίες ζωτικής σημασίας, μάλλον μπορεί να θεωρηθεί αναφορά στο μέλλον μιας και οι οικονομικοί δείκτες και οι οικονομικές υποθέσεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκε (2008-2009) δεν ισχύουν πλέον.

Τα νέα στοιχεία και οι εκτιμήσεις προβλέπουν σοβαρή ύφεση και στασιμότητα. Οι επιπτώσεις είναι εξαιρετικά έντονες αλλά και διαφοροποιημένες στο εσωτερικό της Περιφέρειας λόγω της οικονομικής δομής των νησιών μας και κυρίως λόγω τουρισμού.

Να γιατί παρά το ότι το μέσο κατά κεφαλή ΑΕγχΠ της περιφέρειάς μας συγκαταλέγεται στα υψηλότερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εντούτοις τα περισσότερα νησιά μας, αλλά ακόμα και συγκεκριμένες περιοχές στα «ανεπτυγμένα» (όπως η Ρόδος), πλήττονται από υψηλά επίπεδα ανεργίας, ελλιπείς βασικές υποδομές, κοινωνικές, υγείας, μεταφοράς κ.λ.π.

Αυτό δείχνει ότι το μέσο κατά κεφαλή ΑΕγχΠ δεν επαρκεί για την πλήρη εκτίμηση σε μια Περιφέρεια όπως η δική μας όπου σημειώνονται σημαντικές αποκλίσεις.

Οι δείκτες λοιπόν που ελήφθησαν υπόψη σε ότι αφορά την κατάταξη των περιφερειών αποδείχθηκαν χρήσιμοι, αλλά χρειάζεται να αναθεωρηθούν ή να χρησιμοποιηθούν περιεκτικότεροι δείκτες στη βάση μιας ευρύτερης δέσμης στοιχείων για ουσιαστικότερη αξιολόγηση.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Έχουμε επίγνωση του γεγονότος ότι η πατρίδα μας διέρχεται μια φάση δύσκολη με μεγάλες κοινωνικές ανησυχίες (ύφεση, στασιμότητα της οικονομίας), μείωση των μισθών και των συντάξεων και άρα της αγοραστικής δύναμης των πολιτών, δυσκολία στη λειτουργία των συστημάτων υγείας και πρόνοιας, περιθωριοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, όλα αυτά γενούν αισθήματα φόβου και αμυντικές στάσεις, ενώ παράλληλα τροφοδοτούν παλαιούς και νέους τοπικιστικούς εγωισμούς.

Είναι ανάγκη η Περιφέρεια να μεγιστοποιήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών προς το θεσμό, ειδικά αυτήν την περίοδο, μέσω της κοινωνικής στρατηγικής.

Πρέπει να αποτρέψουμε την υποβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης, την εξασφάλιση στοιχειώδους εισοδήματος των πολιτών μέσω εξασφάλισης προοπτικών απασχόλησης και επαγγελματικής αποκατάστασης των ανέργων.

Είναι επομένως απαραίτητο να επενδύσουμε στο ανθρώπινο κεφάλαιο , η κοινωνική ένταξη να αποτελεί πρώτη προτεραιότητά μας, προκειμένου να αποτρέψουμε τις καταστροφικές επιπτώσεις της εργασιακής αβεβαιότητας και της περιθωριοποίησης όλο και περισσότερων πολιτών.

Η δια βίου ανάπτυξη των δεξιοτήτων των εργαζομένων, μέσω βασικής και συνεχούς κατάρτισης, αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση για την περιφέρειά μας μέσω της δημιουργικής μάθησης που θα βασίζεται στην ανάπτυξη της γνώσης.

Ειδικά στην περιφέρειά μας ο πολιτισμός, η δημιουργικότητα και η καινοτομία συνιστούν βασικούς παράγοντες για την οικονομική μεγέθυνση, τις επενδύσεις και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Αυτό μπορεί να γίνει αναλαμβάνοντας νέες και δυναμικές πρωτοβουλίες. Έστω και αν θεσμικά δεν προβλέπεται, πέραν της κατάρτισης μέσω των ΚΕΚ και ΙΕΚ, μπορούμε να έχουμε ενεργό ρόλο στην ανάπτυξη ενεργούς πολιτικής για την αγορά εργασίας αλλά και τη χάραξη περιφερειακής πολιτικής σε συγκεκριμένους τομείς όπως ο τουρισμός, η γεωργία, η ανάπτυξη των ΜμΕ, αλλά και η προώθηση των καινοτόμων και δημιουργικών κλάδων της οικονομίας.

Μπορούμε να αναπτύξουμε δραστηριότητες που θα στοχεύουν στην επίτευξη μιας ανεκτικής και ευέλικτης νησιωτικής κοινωνίας, άμεσα συνδεδεμένης με τη δημιουργικότητα και την καινοτομία, τόσο στον οικονομικό όσο και στον κοινωνικό αλλά και πολιτιστικό τομέα.

Οι νέοι σήμερα πρέπει να ενθαρρυνθούν να επιλέγουν επάγγελμα και σταδιοδρομία στον τομέα που υπάρχει σίγουρη απασχόληση και αυτό μπορεί να εξασφαλιστεί με καλύτερη εκπαίδευση και κατάρτιση.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Το υπό συζήτηση και διαβούλευση Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Περιφέρειάς μας δεν προβλέπει και δεν προτείνει μαγικές λύσεις.

Πρόκειται για ένα κείμενο που θα υποστεί και θα υφίσταται συνεχώς τη δυναμική της κρίσης, της αξιολόγησης, της επικαιροποίησης και της προσαρμογής. Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, όταν αυτή η πρόταση τίθεται υπό συζήτηση σε ένα ρευστό οικονομικό περιβάλλον, πρωτοφανές για τη χώρα μας συνολικά και φυσικά για την Αυτοδιοίκηση.

Πιστεύω όμως ότι το Περιφερειακό Συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου οφείλει να υπερβεί το κλίμα αβεβαιότητας και να θέσει στόχους, να δείξει δρόμους και να επιλέξει τα εργαλεία με τα οποία η Περιφέρειά μας θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του σήμερα και αυτές που είναι μπροστά μας.

Το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης είναι η αφετηρία αυτής της συζήτησης και του διαλόγου για το πού είμαστε και πώς θα πορευτούμε και πού θέλουμε να πάμε... Ευχαριστώ.