Ή μήπως τελικά η ισχυρά εδραιωμένη ελληνική δημοκρατία - όπως τονίζεται συχνά από επίσημα πολιτικά χείλη - είναι τελικά ανίσχυρα εμπεδωμένη ως προδιάθεση και νοοτροπία όσον αφορά στην πρακτική του θεσμικού διαλόγου πάνω σε ζητήματα που χρήζουν δημόσιας συζήτησης; Ότι κι αν φταίει τελικά ένα είναι σίγουρο:
Ότι η πολιτική ζωή, ως ύψιστη μορφή βίου και ανθρώπινης συνύπαρξης κατά τον Αριστοτέλη, κακοποιείται βάναυσα στη σύγχρονη εκδοχή της από συμπεριφορές και στάσεις που δυναμιτίζουν τη θεμελιώδη ουσία και αξία της ενεργούς πολιτικής συμμετοχής, δηλαδή την διαλογική όσμωση μέσα από την διαδικασία ενός κόσμιου, ελεύθερου και ανοιχτού, απροκατάληπτου διαλόγου όπου το όραμα για το μέλλον θα χαράσσεται γύρω από ένα κοινό αίσθημα δικαιοσύνης και ιεράρχησης των ατομικών αναγκών και επιθυμιών και στο οποίο όλοι θα μπορούν να συμμετέχουν.
Η Ελλάδα, δεν υπήρξε απλώς γενέτειρα της Δημοκρατίας πριν από εικοσιπέντε περίπου αιώνες αλλά υπήρξε πρωτίστως η πατρίδα από την οποία αναδύθηκε το φως της Λογικής που διέχυσε το πνεύμα του στον ορθολογικά διαχειριζόμενο συλλογικό βίο ανάγοντάς τον κατά τον μεγάλο Σταγειρίτη σε ιδεώδη μορφή ζωής.
Αυτά όμως πόρρω απέχουν από τη σημερινή νεοελληνική πραγματικότητα στην οποία το έλλειμμα ικανοτήτων δημοκρατικής επικοινωνίας συμβάλλει στον εκφυλισμό των δημοκρατικών αρετών της ανεκτικότητας, της αμερόληπτης προαίρεσης και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, σε ασυμφιλίωτο διχασμό, αδιαλλαξία και αυτιστική οχύρωση πίσω από ατομικές απόψεις ή συμφέροντα με διαθέσεις νικητήριας υπερίσχυσης έναντι των υπολοίπων ισότιμων στο διάλογο απόψεων.
Τα φαινόμενα αυτά, δεν αμαυρώνουν απλώς την εικόνα μιας εύρυθμης θεσμικά δημοκρατίας αλλά κυρίως οδηγούν σε ολιγωρίες και αδιέξοδα τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων με επιπτώσεις στο μέλλον της ζωής κάθε τόπου.
Είναι γεγονός ότι από τη δεκαετία του 1990, η σύγχρονη πολιτική σκέψη έδωσε τεράστια έμφαση στα χαρακτηριστικά και στις προδιαθέσεις των ίδιων των πολιτών που λειτουργούν στο πλαίσιο των θεσμικών δημοκρατικών διαδικασιών. Και όχι άδικα. Σήμερα περισσότερο παρά ποτέ, η υγεία, η σταθερότητα και κυρίως η αποτελεσματικότητα της δημόσιας ζωής επικεντρώνεται στη συμπεριφορά των πολιτών ατομικά, εστιάζοντας στις ευθύνες, στις αφοσιώσεις και στους ρόλους τους.
Η ικανότητα ενεργούς δημοκρατικής συνεισφοράς και αποτελεσματικότητας σήμερα κρίνεται σε μεγάλο βαθμό από τη δυνατότητα του πολίτη να δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης, να διακρίνει και να σέβεται τις απόψεις των άλλων, από την προθυμία του να γνωστοποιεί και να εκθέτει τις απόψεις του με ειλικρινή και καταληπτό τρόπο ως βάση για μια πολιτική της πειθούς και όχι της χειραγώγησης, από την προδιάθεσή του να ακούει με σοβαρότητα απόψεις διαφορετικές, περίεργες ή απεχθείς και τελικά από την ειλικρινή πρόθεσή του να εμπλακεί σε συνομιλία.
Να ακούει, να μιλά, να προσπαθεί να καταλάβει τι θέλουν να πουν οι άλλοι και να απαντά με σεβασμό στις απόψεις τους ώστε να συνεχίζεται η συνομιλία.
Σε έναν δημόσιο διάλογο, οι πολίτες πρέπει πάνω απ΄ όλα να δικαιολογούν βάσει επιχειρημάτων τις πολιτικές τους αξιώσεις και όχι απλώς να δηλώνουν τις προτιμήσεις τους. Οι λόγοι των αξιώσεών τους πρέπει να είναι δημόσιοι, να μπορούν να γίνουν καταληπτοί ώστε να δοθεί η ευκαιρία στους πολίτες να προσπαθήσουν να πείσουν τους άλλους για την αξία των απόψεων ή αξιώσεών τους ή να πειστούν οι ίδιοι από τους άλλους για το αντίθετο, να συμπληρώσουν τυχόν ελλιπή πληροφόρηση ή να επιλύσουν παρανοήσεις που προκαλούν φαινομενικά αδιάλλακτες διαφωνίες.
Μέσα από μια υγιή διαλογική διαδικασία, μπορούν να έρθουν στην επιφάνεια και να διακριθούν αξιώσεις που βασίζονται στο ατομικό συμφέρον, την προκατάληψη ή την άγνοια από αξιώσεις που θεμελιώνονται σε αρχές εξυπηρέτησης του κοινού δημόσιου αγαθού και οδηγούν σε ορθές πολιτικές αποφάσεις.
Η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε εναλλακτικές πολιτικές λύσεις ως θεμέλιο της δημοκρατίας, βασίζεται στη συνεργασία, στην αυτοσυγκράτηση και στο αίσθημα προσωπικής ευθύνης και άμιλλας κατά την άσκηση της ατομικής δικαιοδοσίας.
Μόνο τότε και όταν οι μεμονωμένες απόψεις και διαισθήσεις των πολιτών έρθουν στην επιφάνεια του δημόσιου διαλόγου και συναρθρωθούν μέσα από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, θα είναι δυνατός ο έλεγχος και η απόρριψη των απόψεων που θα προέκυπταν ως εσφαλμένες, κοντόφθαλμες ή αστήρικτες μέσα από τη βάσανο της δημόσιας αντιπαράθεσης οπότε έτσι θα επερχόταν το κοινωνικό όφελος καλύτερων συλλογικών πολιτικών αποφάσεων.
Η κοινή εμπειρία του στοχασμού και η αλληλοκατανόηση μεταξύ των πολιτών αποτελεί θεμέλιο λίθο της προαγωγής του κοινού κοινωνικού οφέλους. Η διαλογική διαδικασία μιας κόσμιας και ειλικρινούς ανταλλαγής επιχειρημάτων εγγυάται ότι η τελική επικράτηση συγκεκριμένων απόψεων είναι προϊόν λογικής στάθμισης και όχι χειραγώγησης, κατήχησης, προπαγάνδας, εξαπάτησης ή απειλών.
Το έλλειμμα δημοκρατικής επικοινωνίας που παρατηρείται σήμερα αποτελεί μια από τις αιτίες στασιμότητας ή επιδείνωσης ζητημάτων που απαιτούν πολιτικές λύσεις και αποφάσεις που αφορούν την κοινωνική ευημερία.
Οι φραστικές αψιμαχίες, η κακοφωνία αντικρουόμενων θέσεων, οι οξύθυμες πολλές φορές διαστάσεις και αντιπαραθέσεις οργής όχι μόνο δεν συμβάλλουν στην λυσιτελή έκβαση των ζητημάτων, αλλά καταστρατηγούν το ίδιο το δικαίωμα της άσκησης των δημοκρατικών δικαιωμάτων διασύροντας τελικά την ίδια την δημοκρατική διαδικασία που εκπίπτει στα μάτια των πολιτών γεννώντας την πολιτική απάθεια ή ακόμη χειρότερα αιτιάσεις εναντίον της.
Το διακύβευμα σήμερα είναι μεγάλο, όλοι οι ενεργοί πολίτες σε κάθε τόπο, αλλά κυρίως οι άμεσα συμμετέχοντες σε θεσμικά πολιτικά όργανα θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους ότι στη γλώσσα των δικαιωμάτων του δημοκρατικού πολίτη δεν περιλαμβάνεται απλώς "το δικαίωμα κάποιου να έχει δικαιώματα" αλλά και η ύψιστη - ξεχασμένη μάλλον - υποχρέωση να τα υπερασπίζεται ως υπεύθυνος και ώριμος πολίτης υπό συνθήκες ομαλότητας αναγνωρίζοντας πρώτα από όλα τα δικαιώματα των άλλων πολιτών και των απόψεών τους.
Ίσως όμως τελικά το ευδιάκριτα εκρηκτικό ελληνικό ταπεραμέντο να μην είναι παρά μια παρορμητική έξη, μια συνήθεια εξωστρεφούς εκδήλωσης σκέψεων, ιδεών ή συναισθημάτων άδολου και ανιδιοτελούς χαρακτήρα η οποία άλλωστε χαρακτηρίζει όλες τις πτυχές και εκδηλώσεις του καθημερινού ελληνικού βίου.
Μπορούμε άραγε να υπερβούμε εαυτόν προς εκπλήρωση και άντληση συλλογικής ωφέλειας διαμέσου μιας ορθολογικότερης στάσης ενώπιον των προκλήσεων του συλλογικού μας βίου;
Βεβαίως και μπορούμε. Γιατί οι προκλήσεις αποτελούσαν πάντοτε μέρος του εφικτού.
Πατήστε εδώ για να παρακολουθήσετε τα βίντεο!
{plusone lang=el}
Μέλος του μητρώου
