Μαζική η μετοχή σε αυτό καθώς άνδρες, γυναίκες και παιδιά, σύμπασες οικογένειες από κάθε γωνιά του νησιού, το απόγευμα της παραμονής θρησκευτικών εορτών, συνέρρεαν με στολισμένα γαϊδουρομούλαρα και σχολιανά ρούχα στον Εσπερινό της θρησκευτικής πανηγύρεως ο οποίος τελούταν σε εκκλησιές αφιερωμένες σε εορταζόμενους Αγίους, για να ακολουθήσει κατόπιν του εκκλησιασμού, το λαϊκό, παραδοσιακό πανηγύρι, το ξεφάντωμα δηλαδή με τα μουσικά όργανα και το χορό των παριανών.
Η πανηγυρική βραδιά μετά τον εκκλησιαστικό Εσπερινό, λάμβανε χώρα συνήθως στον αυλόγυρο της εκκλησίας, και έμοιαζε με ένα άτυπο, καθολικό ραντεβού μεταξύ φίλων, συγγενών, συντοπιτών και γνωστών από ολόκληρο το νησί. Με φαγητά μαγειρεμένα και φερμένα από τα σπιτικά νοικοκυριά, οι γυναίκες κυρίως φίλευαν μέλη από άλλες παρέες οι οποίες συνέτρωγαν, το κρασί και η σούμα έρεαν άφθονα και το αυθόρμητο κέφι που το καλούσαν οι νότες από τσαμπούνες, λαούτα, βιολιά και τουμπάκια λαϊκών οργανοπαικτών, άναβε και γινόταν χορός!
Τον αλέγρο μπάλο συνήθως έσερνε ο παπάς, και το γλέντι που περιελάμβανε τραγούδια, κοτσάκια, αστεϊσμούς και ερωτικά σκιρτήματα για τους νεότερους, κρατούσε μέχρι τα ξημερώματα της ημέρας της θρησκευτικής γιορτής.
Ο παπάς, τότε, έμπαινε στην εκκλησιά και κοιμόταν λίγες ώρες, για να ξυπνήσει νωρίς το πρωί και να τελέσει την Πανηγυρική Θεία Λειτουργία. Με το χτύπημα της καμπάνας, το πανηγύρι σταματούσε και άρχιζε ο πρωινός εκκλησιασμός. Αμέσως μετά, το φαγοπότι και το γλέντι ξεκινούσαν και πάλι, τα όργανα έπαιρναν «φωτιά», το ίδιο και οι κλεφτές ματιές των ερωτευμένων ζευγαριών που είχαν την ευκαιρία να χορέψουν μαζί και να επιβεβαιώσουν την αγάπη τους.
Και πάλι ο παπάς πρωτοστατούσε, τα νιάτα και οι μεγαλύτεροι ακολουθούσαν, και ολόκληρη η πανηγυρική ομήγυρη αφηνόταν σε μια μυσταγωγική χορευτική εμπειρία μοναδικής απελευθέρωσης του νου και της ψυχής, βοηθούντος φυσικά του γλυκόπιοτου κρασιού και της σούμας. Το γλέντι διαρκούσε ολόκληρη τη μέρα, μέχρι κάποιες φορές και την επόμενη, χωρίς κατασίγαση, αλλά με έκσταση και αστείρευτο δυναμισμό ανάτασης και ευφορίας!
Ο κόσμος γινόταν ένα, ένα σώμα ενιαίο και αδιαίρετο που ταυτιζόταν άρρηκτα με την ομαδικότητα της γιορτής που δεν εξαιρούσε κανέναν. Γιατί το παραδοσιακό πανηγύρι της Πάρου ήταν πάνω από όλα ενέργεια καθολικής μετοχής του εαυτού, ήταν ατμόσφαιρα ένωσης με τον άλλον άνθρωπο, ήταν γνήσια εθιμική τραγουδιστική και χορευτική αυτενέργεια έκφρασης πηγαίου συναισθήματος που ταυτιζόταν με τη συλλογική ψυχή της ομήγυρης.
Οι άνθρωποι τότε, σε εποχές αλλοτινής αθωότητας και κοινωνικής πρωτογένειας ήταν το ίδιο το παραδοσιακό πανηγύρι τους. Τη στιγμή που μετείχαν σε αυτό τους ανήκε ολοκληρωτικά και ανήκαν στο πανηγύρι με κάθε πόρο της ύπαρξής τους. Ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί εκδήλωναν εκεί τον πιο απροσχεδίαστο αυθορμητισμό τους, γενόμενοι ταυτόχρονα οι μύστες και οι κοινωνοί του, οι πρωταγωνιστές και οι φορείς του, σε μια αξεδιάλυτη και αχώριστη σχέση μέθεξης.
Με αφορμή την τίμηση της θρησκευτικής πανηγύρεως του εορταζόμενου Αγίου, το πατροπαράδοτο παριανό πανηγύρι ήταν το μέγιστο συλλογικό γεγονός της πολιτισμικής ταυτότητας του τόπου που ανανέωνε τον κοινωνικό ιστό της παραδοσιακής κοινωνίας αποτελώντας το οξυγόνο του βίου της.
Ακόμη και πάθη, ερωτικές διαφιλονικήσεις μεταξύ νεαρών αντίζηλων για το χορό με την αγαπημένη κοπέλα που μπορεί να κατέληγαν σε καβγάδες, αναδύονταν στην πανηγυρική συνεύρεση η οποία αποτελούσε μάλλον μια μικρογραφία των φανερών και άρρητων αισθημάτων της παραδοσιακής κοινωνίας του τόπου και των ηθών της που έβρισκαν διαφυγή εκδήλωσης και πεδίο δικαίωσης.
Τα σπουδαιότερα πανηγύρια ενοριακών ναών που τελούνταν στην Πάρο, ήταν του Δεκαπενταύγουστου στην Παροικία, των Εννιάμερων της Παναγίας στη Νάουσα, της Αγ. Τριάδας στις Λεύκες. Πανηγύρια τελούνταν και σε όλα τα άλλα χωριά όταν γιόρταζαν οι ενοριακοί ναοί τους.
Σήμερα, οι πολιτιστικοί σύλλογοι του νησιού, επιχειρούν να αναβιώσουν κάποιες πτυχές των πανηγυριών της παριανής παράδοσης. Η κοινωνία έχει αλλάξει, τα ήθη φυσικά είναι κατά πολύ διαφοροποιημένα, ωστόσο οι απηχήσεις του παλιού καιρού φθάνουν σε μας χωρίς ωστόσο να αγγίζουν την ουσία των παλαιότερων εκδηλώσεων του είδους. Τότε, που το πανηγύρι ήταν καρπός και δημιούργημα της παραδοσιακής κοινωνίας που εγκιβώτιζε σε αυτό αξίες, ήθη, έθιμα και συνήθειες αιώνων, που έσβησαν με τον σύγχρονο τρόπο ζωής της εποχής μας…
Μέλος του μητρώου
