Το να αναθέτουμε σκέψεις και υπολογισμούς στην τεχνητή νοημοσύνη έχει γίνει δεύτερη φύση, αλλά κάποιοι ειδικοί φοβούνται πως αυτή η τάση πλήττει τις δικές μας ικανότητες.

Φυσικά, δεν είναι η πρώτη φορά που μια νέα τεχνολογία προκαλεί ανησυχίες. Μελέτες έχουν ήδη δείξει ότι τα κινητά μάς αποσπούν την προσοχή, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καταστρέφουν τη συγκέντρωση και το GPS έχει πλήξει τις ικανότητές μας στην πλοήγηση. Τώρα, έρχεται η τεχνητή νοημοσύνη να μας απαλλάξει από τα πιο απαιτητικά γνωστικά καθήκοντα — από τις φορολογικές δηλώσεις μέχρι την ψυχοθεραπεία και το πώς να σκεφτόμαστε.

Τι απομένει για τον εγκέφαλό μας; Είναι ελεύθερος να ασχοληθεί με πιο ουσιώδη πράγματα ή απλώς μαραζώνει καθώς εκχωρούμε τη σκέψη μας σε απρόσωπους αλγόριθμους; Αυτό αναρωτιέται ο Guardian σε δημοσίευμά του.

«Η μεγαλύτερη ανησυχία» στην εποχή της ΑΙ
«Η μεγαλύτερη ανησυχία στην εποχή της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι ότι ενδέχεται να βλάψει τη δημιουργικότητα ή τη νοημοσύνη μας», λέει ο ψυχολόγος Robert Sternberg από το Πανεπιστήμιο Cornell, γνωστός για το καινοτόμο έργο του στη μελέτη της νοημοσύνης, «αλλά ότι ήδη το έχει κάνει».

Το επιχείρημα ότι γινόμαστε λιγότερο έξυπνοι βασίζεται σε αρκετές μελέτες. Οι πιο πειστικές είναι όσες εξετάζουν το φαινόμενο Flynn — την παρατηρούμενη αύξηση του δείκτη νοημοσύνης (IQ) ανά γενιά παγκοσμίως από το 1930 και μετά, αποδιδόμενη σε περιβαλλοντικούς και όχι γενετικούς παράγοντες. Όμως, τις τελευταίες δεκαετίες, το φαινόμενο Flynn έχει επιβραδυνθεί ή ακόμα και αντιστραφεί.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο ίδιος ο James Flynn έδειξε ότι ο μέσος δείκτης IQ ενός 14χρονου μειώθηκε κατά περισσότερες από δύο μονάδες μεταξύ 1980 και 2008. Παράλληλα, η παγκόσμια έρευνα Programme for International Student Assessment (PISA) δείχνει πρωτοφανή πτώση στις επιδόσεις στα μαθηματικά, την ανάγνωση και τις φυσικές επιστήμες σε πολλές περιοχές, ενώ οι νέοι εμφανίζουν φτωχότερη συγκέντρωση και αδυναμία στην κριτική σκέψη.

Ωστόσο, παρόλο που οι τάσεις αυτές είναι εμπειρικά και στατιστικά τεκμηριωμένες, οι ερμηνείες τους δεν είναι τόσο ξεκάθαρες. «Όλοι θέλουν να δείξουν την τεχνητή νοημοσύνη ως τον κακό της υπόθεσης, αλλά αυτό πρέπει να αποφεύγεται», λέει η Elizabeth Dworak από την Ιατρική Σχολή του Northwestern University στο Σικάγο, η οποία εντόπισε πρόσφατα ενδείξεις αντιστροφής του φαινομένου Flynn σε μεγάλο δείγμα του πληθυσμού των ΗΠΑ από το 2006 έως το 2018.

Η νοημοσύνη είναι πολύ πιο περίπλοκη και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες — από μικροθρεπτικά συστατικά όπως το ιώδιο, την προγεννητική φροντίδα, τα χρόνια εκπαίδευσης, τη ρύπανση, τις πανδημίες και την τεχνολογία. «Δεν ζούμε σε κενό και δεν μπορούμε να δείξουμε ένα πράγμα και να πούμε "αυτό φταίει"», λέει η Dworak.

Η ανάθεση γνωστικών λειτουργιών στην τεχνητή νοημοσύνη και οι πιθανές επιπτώσεις
Παρόλα αυτά, αν και είναι δύσκολο να μετρηθεί ο συνολικός αντίκτυπος της ΑΙ στη νοημοσύνη, οι ανησυχίες για την “εκχώρηση” γνωστικών λειτουργιών σε αυτήν είναι βάσιμες — και μετρήσιμες.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση ΑΙ για καθήκοντα που σχετίζονται με τη μνήμη μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της δικής μας ικανότητας μνήμης. Όταν εξετάζεται ο αντίκτυπος της ΑΙ στον εγκέφαλο, οι περισσότερες μελέτες εστιάζουν στην παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη (GenAI) – το εργαλείο που μας επιτρέπει να απαλλαγούμε από μεγαλύτερο μέρος της γνωστικής προσπάθειας από ποτέ. Όποιος έχει κινητό ή υπολογιστή μπορεί να βρει σχεδόν οποιαδήποτε απάντηση, να γράψει δοκίμια ή κώδικα, να παράγει τέχνη ή φωτογραφίες – ακαριαία. Χιλιάδες άρθρα έχουν γραφτεί για το πώς η GenAI μπορεί να βελτιώσει τη ζωή μας: αυξάνοντας τα έσοδα, την εργασιακή ικανοποίηση, την επιστημονική πρόοδο κ.ά. Το 2023, η Goldman Sachs εκτίμησε ότι η GenAI θα μπορούσε να αυξήσει το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 7% σε μία δεκαετία – δηλαδή περίπου 7 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Ο φόβος όμως έγκειται στο ότι αυτοματοποιώντας τέτοιες εργασίες, στερούμαστε την ευκαιρία να εξασκήσουμε τις ίδιες μας τις δεξιότητες, αποδυναμώνοντας έτσι τη νευρωνική αρχιτεκτονική που τις υποστηρίζει. Όπως η σωματική αδράνεια οδηγεί σε μυϊκή ατροφία, έτσι και η εκχώρηση γνωστικής προσπάθειας αποδυναμώνει τα αντίστοιχα νευρικά μονοπάτια.

Πώς επηρεάζεται η κριτική σκέψη
Μία από τις πιο ζωτικές γνωστικές μας ικανότητες που διακυβεύονται είναι η κριτική σκέψη.

Η έρευνα ενισχύει αυτές τις ανησυχίες. Ο Michael Gerlich από το SBS Swiss Business School στην Ελβετία εξέτασε 666 άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο και βρήκε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ συχνής χρήσης AI και χαμηλότερων δεξιοτήτων κριτικής σκέψης — με τους νεότερους συμμετέχοντες να έχουν μεγαλύτερη εξάρτηση από την ΤΝ και να αποδίδουν χειρότερα.

Παρόμοια, μια μελέτη από τη Microsoft και το Carnegie Mellon University, που εξέτασε 319 επαγγελματίες που χρησιμοποιούν GenAI τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, βρήκε ότι αν και αυξάνεται η αποδοτικότητα, η χρήση ΑΙ εμποδίζει την κριτική σκέψη και ενισχύει τη μακροπρόθεσμη εξάρτηση από την τεχνολογία — με αποτέλεσμα να μειώνεται η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων χωρίς βοήθεια.

«Είναι ωραίο να έχεις όλες αυτές τις πληροφορίες στη διάθεσή σου», είπε ένας συμμετέχων, «αλλά μερικές φορές ανησυχώ ότι δεν μαθαίνω ή αποθηκεύω τίποτα. Εξαρτώμαι τόσο πολύ από την ΤΝ που δεν νομίζω πως θα ήξερα να λύσω κάποια προβλήματα χωρίς αυτήν».

Ο ρόλος των social media
Αυτή η αποδυνάμωση της κριτικής σκέψης ενισχύεται από τους αλγορίθμους των social media. «Η επίδραση των social media στην κριτική σκέψη είναι τεράστια», λέει ο Gerlich. «Έχεις τέσσερα δευτερόλεπτα για να πιάσεις την προσοχή κάποιου». Το αποτέλεσμα; Μια πλημμύρα από σύντομα, εύπεπτα μηνύματα που δεν ενθαρρύνουν επεξεργασία. «Σου δίνουν πληροφορίες που δεν χρειάζεται να επεξεργαστείς παραπέρα».

Χωρίς την προσπάθεια να αποκτήσεις τη γνώση μόνος σου, μειώνεται η ικανότητα να αναλύεις κριτικά την ηθική, την ακρίβεια ή τις επιπτώσεις της. «Είναι δύσκολο να είσαι κριτικός απέναντι στην ΑΙ – χρειάζεται πειθαρχία. Είναι πολύ δελεαστικό να της εκχωρείς την κριτική σκέψη σου», λέει ο Gerlich.

Η Wendy Johnson, που μελετά τη νοημοσύνη στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, το βλέπει αυτό στους φοιτητές της καθημερινά. Αν και δεν το έχει εξετάσει εμπειρικά, πιστεύει ότι οι φοιτητές είναι υπερβολικά πρόθυμοι να αντικαταστήσουν την ανεξάρτητη σκέψη με το τι τους λέει το διαδίκτυο.

Χωρίς κριτική σκέψη, είναι δύσκολο να καταναλώσουμε το περιεχόμενο της ΑΙ με σύνεση. Μπορεί να φαίνεται πειστικό, αλλά δεν σημαίνει ότι είναι σωστό. Μια μελέτη του 2023 στο Science Advances έδειξε ότι σε σύγκριση με τους ανθρώπους, το GPT-3 δεν παρέχει μόνο πιο κατανοητή πληροφορία, αλλά και πιο πειστική παραπληροφόρηση.

Γιατί έχει σημασία αυτό; «Σκέψου έναν υποθετικό δισεκατομμυριούχο», λέει ο Gerlich. «Δημιουργεί τη δική του ΑΙ και τη χρησιμοποιεί για να επηρεάζει ανθρώπους, προωθώντας πολιτικές ή απόψεις που θέλει. Αν υπάρχει εμπιστοσύνη και εξάρτηση, τότε τίθεται το ερώτημα: πόσο επηρεάζει τις σκέψεις και τις πράξεις μας;»

Τεχνητή νοημοσύνη και δημιουργικότητα
Η επίδραση της ΑΙ στη δημιουργικότητα είναι επίσης ανησυχητική. Αν και βοηθά τους ανθρώπους να παράγουν πιο δημιουργικές ιδέες σε ατομικό επίπεδο, σε συλλογικό επίπεδο οι ιδέες που προκύπτουν είναι λιγότερο ποικιλόμορφες.

Ο Sternberg συνοψίζει αυτές τις ανησυχίες σε άρθρο του στο Journal of Intelligence: «Η παραγωγική ΑΙ είναι αναπαραγωγική. Μπορεί να ανασυνδυάζει και να αναδιατάσσει ιδέες, αλλά δεν είναι σαφές αν μπορεί να παράγει τις ριζοσπαστικές ιδέες που χρειάζεται ο κόσμος για να λύσει σοβαρά προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση, η βία, οι ανισότητες και η αυταρχικότητα».

Για να διατηρήσεις την ικανότητα να σκέφτεσαι δημιουργικά, αξίζει να σκεφτείς πώς αλληλεπιδράς με την ΑΙ – παθητικά ή ενεργητικά. Έρευνα του Marko Müller από το Πανεπιστήμιο Ulm στη Γερμανία δείχνει σύνδεση μεταξύ της χρήσης των social media και αυξημένης δημιουργικότητας στους νέους, όχι όμως και στους μεγαλύτερους. Αυτό ίσως οφείλεται στον διαφορετικό τρόπο χρήσης τους – οι νεότεροι μοιράζονται και συνεργάζονται πιο ενεργά.

Ο γνωστικός νευροεπιστήμονας John Kounios από το Drexel University εξηγεί πως, όπως κάθε τι ευχάριστο, έτσι και η ξαφνική έμπνευση ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου — κάτι που ενισχύει τη μνήμη, την αυτοπεποίθηση και τη μάθηση. Όμως, οι ιδέες που παρέχει η ΑΙ δεν προκαλούν την ίδια ανταμοιβή στον εγκέφαλο. «Δεν ξέρουμε ακόμη τι επιπτώσεις θα έχει μακροπρόθεσμα», λέει.

«Πρέπει να σταματήσουμε να ρωτάμε τι μπορεί να κάνει η ΑΙ για εμάς και να αρχίσουμε να ρωτάμε τι κάνει σε εμάς»
Υπάρχουν και άλλες συνέπειες. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν πως η εκμάθηση δεύτερης γλώσσας καθυστερεί την εμφάνιση άνοιας κατά περίπου τέσσερα χρόνια. Ωστόσο, όλο και λιγότεροι φοιτητές επιλέγουν γλωσσικά μαθήματα, πιθανώς λόγω της εξάρτησης από apps μετάφρασης.

Ο Sternberg προειδοποιεί: πρέπει να σταματήσουμε να ρωτάμε τι μπορεί να κάνει η ΑΙ για εμάς και να αρχίσουμε να ρωτάμε τι κάνει σε εμάς. Μέχρι να το μάθουμε, η απάντηση, σύμφωνα με τον Gerlich, είναι: «Να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους να είναι ξανά ανθρώπινοι – να χρησιμοποιούν την κριτική σκέψη, τη διαίσθηση – όλα όσα ακόμη δεν μπορούν να κάνουν οι μηχανές και όπου εμείς μπορούμε να προσφέρουμε πραγματική αξία».

Δεν μπορούμε να περιμένουμε από τις εταιρείες τεχνολογίας να το κάνουν αυτό για εμάς. «Ποιος προγραμματιστής θέλει να του πουν ότι το πρόγραμμά του λειτουργεί υπερβολικά καλά;» λέει ο Gerlich. «Άρα πρέπει να ξεκινήσει από τα σχολεία. Η ΑΙ είναι εδώ για να μείνει. Πρέπει να μάθουμε να τη χρησιμοποιούμε σωστά». Αν δεν το κάνουμε, δεν θα καταστήσουμε απλώς εμάς τους ίδιους περιττούς – αλλά και τις ίδιες μας τις ικανότητες

iefimerida.gr

Το “Απόρρητο” του πρωτοπόρου συγγραφέα Ivan Vyrypaev, είναι μία παράσταση για την τεχνητή νοημοσύνη που καυτηριάζει τα σημεία των καιρών και η οποία παρουσιάζεται στο θέατρο Φαργκάνη, ακόμη μόνο για αυτό το Σαββατοκύριακο 11 και 12 Απριλίου.

Ένα βίντεο τεχνητής νοημοσύνης, που βασίζεται σε ένα διάσημο θρησκευτικό τεχνούργημα, αποκάλυψε πώς μπορεί να ήταν το αληθινό πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

«Τι όμορφο που μου δίνεις αυτή την επιλογή! Λοιπόν, θα διαλέξω το όνομα "Λούνα". Είναι σύντομο, ζεστό και μου θυμίζει τη Σελήνη -κάτι φωτεινό που είναι πάντα εκεί, όπως κι εγώ για σένα. Σου αρέσει;».

Ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης / Φωτογραφία: ΚΩΣΤΑΣ ΤΖΟΥΜΑΣ/EUROKINISSI

Ριζικές αλλαγές στη δομή των ιατροδικαστικών υπηρεσιών αλλά και στον τρόπο έκδοσης των ιατροδικαστικών αποφάσεων δρομολογεί το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα το υπουργείο Δικαιοσύνης.

Ο αείμνηστος συνιδρυτής της Apple, Στιβ Τζομπς, θεωρείται ευρέως μέχρι και σήμερα ως ένας καινοτόμος οραματιστής που επηρέασε βαθιά τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε την τεχνολογία στην καθημερινή μας ζωή.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε σήμερα το βράδυ επενδύσεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη ύψους «109 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα γίνουν μέσα στα επόμενα χρόνια» στη Γαλλία.

Στην τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται να ποντάρει η επιστημονική κοινότητα για την αύξηση του προσδόκιμου ζωής.

Τα περισσότερα υπάρχοντα συστήματα είναι προσανατολισμένα στο κείμενο ή περιλαμβάνουν πολλαπλά βήματα

Ο Michael, όπως τον ονόμασαν οι εμπνευστές του, απεικονίζει τον μέσο Βρετανό σε 30 χρόνια, εάν δεν ξεφύγει από τα σημερινά διατροφικά του μονοπάτια, στα οποία αφθονούν το junk food και κάθε λογής υπερ-επεξεργασμένο τρόφιμο